Page 12 - جریان‌شناسی لیبرالیسم اسلامی

‫جریان لیبرالیســـم اســلامی‬

‫اقتصـادی محمـد علـی‪ ،‬توسـعه اقتصـادی بـود‪ .‬در ایـن برنامـه کارخانـه هایـی از غـرب وارد شـد و بـا ‪10‬‬
‫دولـت هـای غربـی‪ ،‬قراردادهـای اقتصـادی منعقـد شـد‪ .‬در اجـرای کامـل طـرح توسـعه‪ ،‬اعزام دانشـجو‬
‫بـه اروپـا بـه منظـور آمـوزش علـوم رایـج در غـرب گنجانـده شـد‪ ،‬و سـیصد دانشـجوی مصـری بـه‬
‫اروپـا اعـزام شـدند‪ .‬محمـد علـی رئیـس حکومـت مصـر‪ ،‬مدافـع تسـامح فکـری و عقیدتـی بـود و‬
‫همیـن اعتقـاد و روحیـه وی موجـب شـد تـا وی بـرای فعالیـت هـای فرهنگـی معلمیـن و مبلغیـن‬
‫اروپایـی در نقـاط مختلـف مصـر‪ ،‬اجـازه صـادر کنـد‪ .‬برنامـه هـای فرهنگـی محمـد علـی کـه نتیجـه‬
‫و تـداوم طـرح توسـعه اقتصـادی او بـود‪ ،‬فرهنـگ یکپارچـه اسـامی مصـر را خدشـه دار سـاخت و‬
‫موجـب ترویـج ایـده هـای لیبرالیسـتی در ایـن کشـور شـد‪ .‬دو گـروه در ترویـج لیبرالیسـم در نصـر‬
‫تاثیـر اساسـی داشـتند‪ - :‬هیئـت هـای علمـی و مذهبـی اروپـا کـه بـا بهـره بـرداری از روحیـه تسـامح‬
‫و مـدارای محمـد علـی‪ ،‬تـاش همـه جانبـه در نشـر فرهنـگ غـرب داشـتند‪ - .‬دانشـجویان اعزامـی‬
‫بـه اروپـا کـه در بازگشـت بـه مصـر‪ ،‬بـه منورالفکرانـی غربـزده بـدل شـده بودنـد‪ .‬نتیجـه آنکـه در‬
‫حالـی کـه محمـد علـی پیشـرفت اقتصـادی را بـه مـردم نویـد مـی داد‪ ،‬مصریـان مسـلمان بـا تهاجـم‬
‫فرهنگـی گسـترده‪ ،‬بـه محاصـره اندیشـه و تمـدن غـرب در آمـده بودنـد‪13.‬‬
‫از سـوی دیگـر عـده ای بـر ایـن باورنـد کـه غـرب گرایـی در جهـان اسـام کـه بـه جدایـی دیـن‬
‫از سیاسـت انجامیـد‪ ،‬بـه رژیـم کمـال آتاتـورک در ترکیـه بـاز مـی گـردد‪ .‬رژیـم آتاتـورک کـه پـس‬
‫از انقـراض دولـت عثمانـی بـر سـر کار آمـد‪ ،‬بـه جدایـی دیـن از دولـت پرداخـت و از دنیایـی کـردن‬
‫اســام ســخن گفــت‪ .‬ترکیــه در ایــن کار گامــی علمــی در تبعیــت از غــرب در جدایــی دولــت از‬
‫کلیسـا برداشـت‪ .‬عـد از آن بـود کـه هرگونـه طـرح و نظریـه در بـاره دیـن بـه بهانـه اصـاح دیـن‪،‬‬
‫آزادانـه مطـرح شـد و جامعـه ترکیـه بـه سـوی حاکمیـت حکومـت لائیـک سـوق داده شـد‪ .‬ترویـج‬
‫لیبرالیسـم در ترکیـه بـه جدایـی دیـن از سیاسـت منحصـر نمانـد بلکـه تـا حـدود زیـادی بـه حـذف‬
‫دیـن از زندگـی مـردم انجامیـد‪ .‬بـه طـور کلـی عواملـی را کـه در اسـتحاله فرهنـگ دینـی بـه دسـتور‬
‫لیبرالیسـم و کـم رنـگ کـردن دیـن در جوامـع اسـامی موثـر بـوده انـد‪ ،‬مـی تـوان چنیـن دسـته‬
‫بنـدی کـرد‪:‬‬
‫طرح و برنامه های دشمنان غربی‬
‫احساس حقارت مسلمین غربزده در برابر پیشرفت های غرب‬
‫شیفتگی مسئولین داخلی نسبت به توسعه اقتصادی و پیشرفت های صنعتی و علمی غرب‬
‫تســاهل و تســامح دینــی کــه ناشــی از عــدم اطــاع دقیــق و کافــی اغلــب اندیشــمندان مســلمان‬
‫نسـبت بـه ماهیـت و ابعـاد غیـر الهـی فرهنـگ و تمـدن غـرب‬

‫گرایشهای سیاسی در جهان عرب‪ ،‬خدوری‪ .‬مجید‪ .‬م‪ .‬عالم‪ .‬عبدالرحمن ص ‪13 230‬‬