Page 6 - جریان‌شناسی لیبرالیسم اسلامی

‫جریان لیبرالیســـم اســلامی‬

‫روزنامـۀ کیهـان اعـام کـرد‪ :‬عنـوان جمهـوری ایـران هـم مـی توانـد کافـی باشـد و قیـد اسـامی ‪4‬‬
‫ضــروری نیســت‪ .‬زیــرا قانــون اساســی آینــده شــامل فلســفۀ اســامی اســت‪ 7.‬ایــن اولیــن مرحلــه‬
‫بـرای آغـاز جریانـی در انقـاب اسـامی اسـت کـه برخـی از اندیشـمندان از آن بـه عنـوان لیبرالیسـم‬
‫اسـامی یـاد مـی کننـد‪ .‬بـرای شـناخت مبانـی اصلـی لیبرالیسـم اسـامی مـا بایـد در ابتـدا بـه مبانـی‬
‫لیبرالیسـم بپردازیـم‪ .‬زیـرا مبانـی لیبرالیسـم اسـامی خـود بـر گرفتـه از مبانـی لیبرالیسـم غربـی اسـت‬
‫کـه سـعی دارد آن مبانـی را بـر مبنـای منابـع اصیـل اسـامی مـورد تعریـف قـرار دهـد‪ ،‬از ایـن روی‬
‫در آثـار بـه جـای مانـده از اندیشـمندان لیبـرال مذهبـی ماننـد مرحـوم بـازرگان‪ ،‬هاشـمی رفسـنجانی‪،‬‬
‫محمـد خاتمـی و حسـن روحانـی سـعی وافـری صـورت گرفتـه تـا مبانـی فلسـفی غربـی کـه پایـه ی‬
‫اصلـی لیبرالیسـم اسـت بـا مبانـی اصیـل اسـامی مـورد تفسـیر و تعریـف قـرار دهنـد‪ .‬از ایـن روی‬
‫شـناخت مبانـی لیبرالیسـم از مهمتریـن راه هـا بـرای شـناخت مفاهیـم لیبرالیسـم اسـامی اسـت‪.‬‬
‫‪ -۲‬لیبرالیسم چیست؟‬

‫نمـی تـوان تعریـف دقیقـی از لیبرالیسـم در تفکـرات غـرب ارائـه کـرد‪ ،‬هرچنـد در ادبیـات سیاسـی‬
‫لیبرالیسـم (‪ )Liberalism‬در معنـای لغـوی بـه معنـی آزادی خواهـی می‌باشـد و بـه آرایـه وسـیعی‬
‫از اید‌ههــا و تئور ‌یهــای مرتبــط دولــت اطــاق می‌شــود کــه آزادی شــخصی را مهمتریــن هــدف‬
‫سیاسـی می‌دانـد‪ .‬لیبرالیسـم مـدرن در عصـر روشـنگری ریشـه دارد‪ .‬بـه صـورت کلـی‪ ،‬لیبرالیسـم بـر‬
‫حقـوق افـراد و برابـری فرصـت تأکیـد دارد‪ .‬شـاخه‌های مختلـف لیبرالیسـم ممکـن اسـت سیاسـت‌های‬
‫متفاوتـی را پیشـنهاد کننـد‪ ،‬امـا همـه آنهـا بـه صـورت عمومـی در مـورد چنـد قاعـده متحـد هسـتند‪،‬‬
‫از جملـه گسـترش آزادی اندیشـه و آزادی بیـان‪ ،‬محـدود کـردن قـدرت دولتهـا‪ ،‬نقـش بسـزای قانـون‪،‬‬
‫تبـادل آزاد اید‌ههـا‪ ،‬اقتصـاد بـازاری یـا اقتصـاد مختلـط و یـک سیسـتم شـفاف دولتـی‪ .‬همچنیـن همـه‬
‫لیبرالهـا ‪ -‬همینطـور بعضـی از هـواداران ایدئولوژیهـای سیاسـی دیگـر ‪ -‬از چنـد فـرم مختلـف دولـت‬
‫کـه بـه آن لیبـرال دموکراسـی اطـاق م ‌یشـود‪ ،‬بـا انتخابـات آزاد و عادلانـه و حقـوق یکسـان همـه‬

‫شـهروندان توسـط قانـون‪ ،‬حمایـت میکننـد‪.8‬‬
‫لیبرالیسـم بـه صـورت یـک اصطـاح اندیشـه سیاسـی‪ ،‬معانـی زیـادی داشـته اسـت‪ ،‬امـا هرگـز از‬
‫اصـل لاتیـن کلمـه ‪ ،liber‬بـه معنـی آزاد‪ ،‬جـدا نبـوده اسـت‪ .‬ایـن اصطـاح دلالـت دارد بـر دیـدگاه‬
‫یـا خـط مشـیهای کسـانی کـه گرایـش اولیه‌شـان در سیاسـت و حکومـت کسـب یـا حفـظ میـزان‬
‫معینـی آزادی از قیـد نظـارت یـا هدایـت دولـت یـا عوامـل دیگـری اسـت کـه ممکـن اسـت بـرای‬
‫اراده انسـانی نامطلـوب بـه شـمار آیـد‪ .‬لیبرالیسـم بـه طـور سـنتی جنبشـی بـوده اسـت بـرای تأمیـن‬

‫جریان‌شناسی موافقان و مخالفان جمهوری اسلامی‪ ،‬دنیای اقتصاد‪7 1396/1/12 ،‬‬
‫‪http://donya-e-eqtesad.com/SiteKhan/1190264‬‬
‫تاریخ اندیشه‌های سیاسی قرن بیستم‪ :‬لیبرالیسم و محافظه کاری‪ ،‬حسین بشیریه‪ ،‬تهران‪ ،‬نشر نی ‪8‬‬