Page 415 - خدمات متقابل ایران و اسلام

‫وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻫﻞ ﺗﺴﻨﻦ ﻣﺪﻋﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ اول ﻓﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﺟﺘﻬﺎد ﻛﺮد‪ ،‬ﻣﻌﺎذﺑﻦ ﺟﺒﻞ از اﺻﺤﺎب‬
‫رﺳﻮل ﺧﺪا اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻣﺮ آن ﺣﻀﺮت ﺳﻔﺮي ﺑﺮاي ﺗﺒﻠﻴﻎ اﺳﻼم ﺑﻪ ﻳﻤﻦ رﻓﺖ و داﺳﺘﺎﻧﺶ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﻼﻣﻪ ﻓﻘﻴﺪ‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﺣﺴﻦ ﺻﺪر‪ ،‬در ﻛﺘﺎب ﺗﺄﺳﻴﺲ اﻟﺸﻴﻌﻪ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪" :‬اوﻟﻴﻦ ﻛﺘﺎب ﻓﻘﻬﻲ ﺷﻴﻌﻪ در ﻋﺼﺮ‬
‫اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﻠﻲ ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم وﺳﻴﻠﻪ ﻋﺒﻴﺪاﷲ ﺑﻦ اﺑﻲ راﻓﻊ‪ ،‬ﻛﻪ ﻛﺎﺗﺐ و ﺧﺰاﻧﻪدار آن ﺣﻀﺮت ﺑﻮد ﺗﺄﻟﻴﻒ‬

‫ﺷﺪ"ﻣﺎ ﻗﺒﻼ از ﻋﺒﻴﺪاﷲ و ﭘﺪرش در ﺷﻤﺎر ﻣﺆﻟﻔﺎن ﻛﺘﺐ ﺣﺪﻳﺚ ﻳﺎد ﻛﺮدﻳﻢ‪.‬‬
‫اﺑﻦاﻟﻨﺪﻳﻢ در اﻟﻔﻬﺮﺳﺖ ﻋﺪهاي از ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﻓﻘﻬﻲ ﺷﻴﻌﻪ و ﻣﺆﻟﻔﺎن آﻧﻬﺎ را در ﻋﺼﺮ اﺋﻤﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢاﻟﺴﻼم ﺗﺤﺖ‬
‫ﻋﻨﻮان"ﻓﻘﻬﺎء اﻟﺸﻴﻌﻪ"ﻧﺎم ﻣﻲﺑﺮد‪ .‬ﻋﺪهاي از ﻓﻘﻬﺎء ﻋﺼﺮ اﺋﻤﻪ اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﻟﺒﺘﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﻘﻬﺎء ﻏﻴﺮ‬

‫اﻳﺮاﻧﻲ آن ﻋﺼﺮ در اﻗﻠﻴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻄﻮر ﻛﻠﻲ در ﻓﻘﻬﺎء ﺷﻴﻌﻪ ﭼﻪ در ﻋﺼﺮ اﺋﻤﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢاﻟﺴﻼم و ﭼﻪ در اﻋﺼﺎر ﺑﻌﺪ ﺗﺎ ﺣﺪود ﻗﺮن ﻫﻔﺘﻢ اﻛﺜﺮﻳﺖ‬
‫را ﻓﻘﻬﺎء ﻏﻴﺮ اﻳﺮاﻧﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدادهاﻧﺪ ﻗﺪﻣﺎي ﻓﻘﻬﺎء ﺷﻴﻌﻪ ﻛﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻛﺘﺐﺷﺎن در دﺳﺖ اﺳﺖ و‬

‫در ﻛﺘﺐ ﻓﻘﻬﻲ آراء و ﻧﻈﺮﻳﺎﺗﺸﺎن ﻧﻘﻞ ﻣﻲﺷﻮد ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻏﻴﺮ اﻳﺮاﻧﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻃﺒﻘﻪ ﻗﺪﻣﺎ‪ ،‬ﺻﺪوق اول ﻋﻠﻲ ﺑﻦ ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻦ ﺑﺎﺑﻮﻳﻪ ﻗﻤﻲ‪ ،‬و ﺻﺪوق دوم ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ اﻟﺤﺴﻴﻦ‪،‬‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﻫﻤﻪ آل ﺑﺎﺑﻮﻳﻪ از ﻗﺒﻴﻞ ﺷﻴﺦ ﻣﻨﺘﺠﺐ اﻟﺪﻳﻦ رازي ﻛﻪ از اﺣﻔﺎد ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ اﺑﻦ ﺑﺎﺑﻮﻳﻪ ﻗﻤﻲ اﺳﺖ‪،‬‬
‫و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺷﻴﺦ اﻟﻄﺎﺋﻔﻪ اﺑﻮﺟﻌﻔﺮ ﻃﻮﺳﻲ و ﺷﻴﺦ ﺳﻼر ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﻳﺰ دﻳﻠﻤﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﻛﺘﺎب ﻣﺮاﺳﻢ و ﺷﺎﮔﺮد‬
‫ﺷﻴﺦ ﻣﻔﻴﺪ و ﺳﻴﺪ ﻣﺮﺗﻀﻲ‪ ،‬و اﺑﻦ ﺣﻤﺰه ﻃﻮﺳﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﻛﺘﺎب وﺳﻴﻠﻪ‪ ،‬و ﻋﻴﺎﺷﻲ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪي ﻛﻪ ﻗﺒﻼ در‬
‫ﻋﺪاد ﻣﻔﺴﺮﻳﻦ ﻧﺎﻣﺶ ﺑﺮده ﺷﺪ و ﮔﻔﺘﻴﻢ اﺑﻦ اﻟﻨﺪﻳﻢ ﻛﺘﺐ ﻓﻘﻬﻲ زﻳﺎدي از او ﻧﺎم ﻣﻲﺑﺮد و ﻣﺪﻋﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬

‫ﻛﺘﺒﺶ در ﺧﺮاﺳﺎن رواج ﻓﺮاواﻧﻲ دارد ﻫﻤﻪ اﻳﺮاﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫وﻟﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﻋﺪه ﺑﻴﺸﺘﺮي از ﻓﻘﻬﺎء ﺷﻴﻌﻪ را ﺗﺎ ﻗﺮن ﻫﻔﺘﻢ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻏﻴﺮ اﻳﺮاﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬از ﻗﺒﻴﻞ اﺑﻦ‬
‫ﺟﻨﻴﺪ‪ ،‬اﺑﻦ اﺑﻲ ﻋﻘﻴﻞ‪ ،‬ﺷﻴﺦ ﻣﻔﻴﺪ‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﻣﺮﺗﻀﻲ ﻋﻠﻢاﻟﻬﺪي‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﻳﺰ ﺑﻦ ﺑﺮاج‪ ،‬اﺑﻮاﻟﺼﻼح ﺣﻠﺒﻲ‪،‬‬

‫ﺳﻴﺪ اﺑﻮاﻟﻤﻜﺎرم اﺑﻦ زﻫﺮه‪ .‬اﺑﻦ ادرﻳﺲ ﺣﻠﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻘﻖ ﺣﻠﻲ‪ ،‬ﻋﻼﻣﻪ ﺣﻠﻲ و ﻏﻴﺮ اﻳﻨﻬﺎ ﻛﻪ ذﻛﺮ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻋﻠﺖ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ واﺿﺢ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻴﻌﻪ در آن دورهﻫﺎ در اﻳﺮان در اﻗﻠﻴﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻴﻌﻴﺎن ﻟﺒﻨﺎن‪ ،‬ﺣﻠﺐ‪،‬‬

‫ﻋﺮاق ﻇﺎﻫﺮا از ﺷﻴﻌﻴﺎن اﻳﺮان ﻫﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮدهاﻧﺪ و ﻫﻢ ﺷﺮاﺋﻂ ﻣﺴﺎﻋﺪﺗﺮي داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄ ‪‬ﻬﺮ‬ ‫‪414‬‬

‫‪www.nasimemotahar.com‬‬

‫ﻟﻄﻔ ًﺎ ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬