Page 417 - خدمات متقابل ایران و اسلام

‫وﻟﻲ ﺑﺎ ﻛﻤﺎل ﺗﺄﺳﻒ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﻨﺪه اﻃﻼع دارد‪ ،‬آﻧﭽﻪ درﺑﺎره ﻃﺒﻘﺎت ﻓﻘﻬﺎء ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه از اﻫﻞ ﺗﺴﻨﻦ و‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺳﺖ‪ ،‬درﺑﺎره ﻃﺒﻘﺎت ﻓﻘﻬﺎء ﺷﻴﻌﻪ ﺗﺎﻛﻨﻮن ﻛﺘﺎﺑﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﻟﻬﺬا ﺑﺮاي ﻛﺸﻒ ﻃﺒﻘﺎت‬
‫ﻓﻘﻬﺎء ﺷﻴﻌﻪ از ﻻﺑﻼي ﻛﺘﺐ ﺗﺮاﺟﻢ و ﻳﺎ ﻛﺘﺐ اﺟﺎزات ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﺒﻘﺎت راوﻳﺎن ﺣﺪﻳﺚ ﺑﺎﻳﺪ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺎ در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻤﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻃﺒﻘﺎت ﻓﻘﻬﺎء ﺷﻴﻌﻪ را ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺑﻴﺎن ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺷﺨﺼﻴﺘﻬﺎي‬
‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ و ﺑﻪ ﻧﺎم ﻓﻘﻬﺎء را ﻛﻪ آراءﺷﺎن ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ ﺑﺎ ذﻛﺮ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﻓﻘﻪ ذﻛﺮ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺿﻤﻨﺎ ﻃﺒﻘﺎت‬

‫ﻓﻘﻬﺎء ﻧﻴﺰ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﻓﻘﻬﺎء ﺷﻴﻌﻪ را از زﻣﺎن ﻏﻴﺒﺖ ﺻﻐﺮا)‪ (320 - 260‬آﻏﺎز ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﺑﺪو دﻟﻴﻞ‪ :‬ﻳﻜﻲ اﻳﻨﻜﻪ‪ :‬ﻋﺼﺮ ﻗﺒﻞ از‬
‫ﻏﻴﺒﺖ ﺻﻐﺮي ﻋﺼﺮ ﺣﻀﻮر اﺋﻤﻪ اﻃﻬﺎر اﺳﺖ و در ﻋﺼﺮ ﺣﻀﻮر‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻓﻘﻬﺎء و ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺻﺤﻴﺢ ﻛﻠﻤﻪ‬
‫ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ و ارﺑﺎب ﻓﺘﻮا ﻛﻪ اﺋﻤﻪ اﻃﻬﺎر آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻓﺘﻮا دادن ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻣﻲﻛﺮدهاﻧﺪ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺧﻮاه ﻧﺎﺧﻮاه‬
‫ﻓﻘﻬﺎء‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺣﻀﻮر اﺋﻤﻪ اﻃﻬﺎر ﻋﻠﻴﻬﻢ اﻟﺴﻼم ﺗﺤﺖاﻟﺸﻌﺎع ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺮﺟﻌﻴﺖ آﻧﻬﺎ در زﻣﻴﻨﻪ‬
‫دﺳﺘﻨﺎرﺳﻲ ﺑﻪ اﺋﻤﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻣﺮدم ﺣﺘﻲ اﻻﻣﻜﺎن ﺳﻌﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻊ اﺻﻠﻲ دﺳﺖ ﻳﺎﺑﻨﺪ و ﺧﻮد آن‬
‫ﻓﻘﻬﺎء ﻧﻴﺰ ﻣﺸﻜﻼت ﺧﻮد را ﺗﺎ ﺣﺪ ﻣﻘﺪور و ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﺴﺎﻓﺘﻬﺎ و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺸﻜﻼت ﺑﺎ اﺋﻤﻪ اﻃﻬﺎر‬
‫در ﻣﻴﺎن ﻣﻲﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬دﻳﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻋﻠﻲ اﻟﻈﺎﻫﺮ ﻓﻘﻪ ﻣﺪون ﻣﺎ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ زﻣﺎن ﻏﻴﺒﺖ ﺻﻐﺮا‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ‬

‫ﺗﺄﻟﻴﻒ و اﺛﺮي ﻓﻘﻬﻲ ﻗﺒﻞ از آن دوره از ﻓﻘﻬﺎء ﺷﻴﻌﻪ ﻓﻌﻼ در دﺳﺖ ﻧﺪارﻳﻢ ﻳﺎ اﻳﻦ ﺑﻨﺪه اﻃﻼع ﻧﺪارد‪.‬‬
‫وﻟﻲ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل در ﺷﻴﻌﻪ ﻧﻴﺰ ﻓﻘﻬﺎء ﺑﺰرﮔﻲ در ﻋﺼﺮ اﺋﻤﻪ اﻃﻬﺎر وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻪ ﻓﻘﻬﺎء‬
‫ﻣﻌﺎﺻﺮ آﻧﻬﺎ از ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺬاﻫﺐ ارزش آﻧﻬﺎ ﻣﻌﻠﻮم و ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﺑﻦ اﻟﻨﺪﻳﻢ ﻓﻦ ﭘﻨﺠﻢ از ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺷﺸﻢ‬

‫ﻛﺘﺎب ﺑﺴﻴﺎر ﻧﻔﻴﺲ ﺧﻮد را ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻓﻬﺮﺳﺖ اﺑﻦ اﻟﻨﺪﻳﻢ ﺷﻬﺮت و اﻋﺘﺒﺎر ﺟﻬﺎﻧﻲ دارد اﺧﺘﺼﺎص داده‬
‫ﺑﻪ"ﻓﻘﻬﺎءاﻟﺸﻴﻌﻪ"و در ذﻳﻞ ﻧﺎﻣﻬﺎي آﻧﻬﺎ از ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي آﻧﻬﺎ در ﺣﺪﻳﺚ ﻳﺎ ﻓﻘﻪ ﻳﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬درﺑﺎره ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻦ‬
‫ﺳﻌﻴﺪ اﻫﻮازي و ﺑﺮادرش ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ"اوﺳﻊ اﻫﻞ زﻣﺎﻧﻬﻤﺎ ﻋﻠﻤﺎ ﺑﺎﻟﻔﻘﻪ واﻻﺛﺎر واﻟﻤﻨﺎﻗﺐ"ﻳﺎ درﺑﺎره ﻋﻠﻲ ﺑﻦ‬
‫اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻗﻤﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪":‬ﻣﻦ اﻟﻌﻠﻤﺎء اﻟﻔﻘﻬﺎء"و درﺑﺎره ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ اﺣﻤﺪﺑﻦ اﻟﻮﻟﻴﺪ ﻗﻤﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬وﻟﻪ‬
‫ﻣﻦ اﻟﻜﺘﺐ ﻛﺘﺎب اﻟﺠﺎﻣﻊ ﻓﻲ اﻟﻔﻘﻪ وﻟﻲ ﻇﺎﻫﺮا ﻛﺘﺐ ﻓﻘﻬﻴﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﻜﻞ ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻫﺮ ﺑﺎﺑﻲ‬

‫اﺣﺎدﻳﺜﻲ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ را ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﺮ ﻃﺒﻖ آﻧﻬﺎ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﺮدهاﻧﺪ ذﻛﺮ ﻣﻲﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬آن ﻛﺘﺎﺑﻬﺎ ﻫﻢ‬
‫ﺣﺪﻳﺚ ﺑﻮد و ﻫﻢ ﻧﻈﺮ ﻣﺆﻟﻒ ﻛﺘﺎب‪.‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄ ‪‬ﻬﺮ‬ ‫‪416‬‬

‫‪www.nasimemotahar.com‬‬

‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬