Page 447 - خدمات متقابل ایران و اسلام

‫اﺑﻦ اﻟﻨﺪﻳﻢ در اﻟﻔﻬﺮﺳﺖ ﻧﺎم ﮔﺮوﻫﻲ از ﻣﻮرﺧﻴﻦ ﻗﺮون اوﻟﻴﻪ اﺳﻼﻣﻲ را ذﻛﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫اﺻﻄﻼح"ﻣﻮﻟﻲ"ﺑﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻮاﻟﻲ ﻇﺎﻫﺮا ﻏﻴﺮ ﻋﺮب ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻦ اﻛﻨﻮن ﺑﻄﻮر ﻗﻄﻊ ﻧﻤﻴﺪاﻧﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﻠﻤﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ اﻳﺮاﻧﻴﺎن اﻃﻼق ﻣﻴﺸﺪ و‬
‫ﻳﺎ ﺑﺴﺎﻳﺮ ﻣﻠﻞ ﻏﻴﺮ ﻋﺮب و ﻳﺎ ﻋﺮب ﻛﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﭘﻴﻤﺎن ﺑﺎ ﻳﻜﻲ از ﻗﺒﺎﺋﻞ ﻋﺮب داﺷﺘﻪاﻧﺪ ﻧﻴﺰ اﻃﻼق ﻣﻴﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮ ﺣﺎل اﺑﻦ اﻟﻨﺪﻳﻢ ﻋﺪهاي را ﺑﺎ ﻗﻴﺪ"ﻣﻮﻟﻲ"ﻧﺎم ﻣﻴﺒﺮد و ﺑﻌﻀﻲ را ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ از ﺑﻼد اﻳﺮان ﺑﻮده اﻧﺪ‪.‬‬
‫ازﺟﻤﻠﻪ‪ :‬واﻗﺪي ﻣﻮرخ ﻣﻌﺮوف ﻣﺘﻮﻓﺎ ‪ ،207‬اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﺣﻤﺎدﺑﻦ ﺳﺎﺑﻮر دﻳﻠﻤﻲ ﻣﺘﻮﻓﺎ در‪،156‬اﺑﻮﺟﻨﺎدﺑﻦ واﺻﻞ‬

‫اﻟﻜﻮﻓﻲ‪ ،‬اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺤﻤﻴﺪ اﻟﻜﺎﺗﺐ‪ ،‬ﻋﻼن ﺷﻌﻮﺑﻲ ﻛﻠﻴﻨﻲ رازي و ﻏﻴﺮ اﻳﻨﻬﺎ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﻳﺎ ﻏﻔﻠﺖ ﻛﺮد و ﭘﻨﺪاﺷﺖ ﻛﻪ ادﺑﻴﺎت ﻋﺮب از ﻟﻐﺖ و ﻧﺤﻮ و ﺻﺮف و ﺑﻼﻏﺖ و ﺗﺎرﻳﺦ و ﻏﻴﺮه‬
‫ﻳﻜﺴﺮه ﺑﺪﺳﺖ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺗﺪوﻳﻦ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻴﺎن ادﺑﺎي ﻋﺮﺑﻲ از اﻗﻮام دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﺗﺒﺮز ﻓﻮقاﻟﻌﺎده‬
‫داﺷﺘﻪاﻧﺪ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻴﺸﻮد ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﻋﺮب و ﺑﺮﺧﻲ اﻧﺪﻟﺴﻲ‪ ،‬و ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺼﺮي‪ ،‬و ﺑﺮﺧﻲ ﺷﺎﻣﻲ و ﺑﺮﺧﻲ ﻛﺮد ﻳﺎ‬
‫ﺗﺮك ﻳﺎ روﻣﻲ ﺑﻮده اﻧﺪ ﻣﺎ در ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺷﺎرهاي ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻛﺮده و ﺑﺮاي اﺣﺘﺮاز از ﺗﻄﻮﻳﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ذﻛﺮ‬

‫آﻧﻬﺎ ﺧﻮدداري ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫در ﻣﻴﺎن ﻛﺘﺐ ادﺑﻲ ﻋﺮﺑﻲ ﭼﻬﺎر ﻛﺘﺎب اﺳﺖ ﻛﻪ از ارﻛﺎن ادﺑﻴﺎت ﻋﺮب ﺑﺸﻤﺎر ﻣﻴﺮود‪ :‬ادب اﻟﻜﺎﺗﺐ اﺑﻦ ﻗﺘﻴﺒﻪ‬

‫دﻳﻨﻮري‪ ،‬اﻟﻜﺎﻣﻞ ﻣﺒﺮد‪ ،‬اﻟﺒﻴﺎن واﻟﺘﺒﻴﻴﻦ ﺟﺎﺣﻆ ﻧﻮادر اﺑﻮﻋﻠﻲ ﻗﺎﻟﻲ‪.‬‬
‫از ﻣﺆﻟﻔﺎن ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ اﻳﻦ ﭼﻬﺎر ﻛﺘﺎب ﺗﻨﻬﺎ اﺑﻦ ﻗﺘﻴﺒﻪ اﻳﺮاﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺒﺮد‪ ،‬ﻋﺮب ازدي اﺳﺖ‪ .‬و ﺟﺎﺣﻆ ﻋﺮب‬

‫ﻛﻨﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬و اﺑﻮﻋﻠﻲ ﻗﺎﻟﻲ‪ ،‬دﻳﺎر ﺑﻜﺮي اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺣﻤﺪ اﻣﻴﻦ درﺿﺤﻲ اﻻﺳﻼم از ﻛﺘﺎب اﻟﻤﺰﻫﺮ ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ در ﻗﺮن دوم ﻫﺠﺮي ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﭘﺪﻳﺪ آﻣﺪﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﭘﻴﺸﻮاي دﻳﮕﺮان در ﺷﻌﺮ و ﻟﻐﺖ ﻋﺮب و ﻋﻠﻮم ﻋﺮب ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻴﺮوﻧﺪ‪ .‬ﭘﻴﺶ از آﻧﻬﺎ و ﻧﻪ ﺑﻌﺪ از آﻧﻬﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪي‬

‫ﺑﺮاي اﻳﺸﺎن ﻧﻴﺎﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ دارﻧﺪ از اﻳﻦ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ دارﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ - 1‬اﺑﻮزﻳﺪ اﻧﺼﺎري ﺧﺰرﺟﻲ ﻣﺘﻮﻓﺎ‪215 .‬‬

‫‪ - 2‬اﺻﻤﻌﻲ ادﻳﺐ ﻟﻐﻮي ﻣﻌﺮوف ﻣﺘﻮﻓﺎ در ﺣﺪود‪215 .‬‬
‫‪ - 3‬اﺑﻮﻋﺒﻴﺪه ﻣﻌﻤﺮﺑﻦ اﻟﻤﺜﻨﻲ ﻣﺘﻮﻓﺎ در ﺣﺪود‪210 .‬‬

‫از اﻳﻦ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﺗﻨﻬﺎ اﺑﻮﻋﺒﻴﺪه‪ ،‬اﻳﺮاﻧﻲ اﻻﺻﻞ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎاﺑﻮزﻳﺪ‪ ،‬ﻋﺮب ﻣﺪﻧﻲ ﺧﺰرﺟﻲ‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄ ‪‬ﻬﺮ‬ ‫‪446‬‬

‫‪www.nasimemotahar.com‬‬

‫ﻟﻄﻔ ًﺎ ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬