Page 5 - iqna-rayehe-148-1-2

‫ویژ ‌هنامهبررسی‬ ‫همی ‌نطــور اســت‪ .‬موجــودی کــه نخواهــد بــه اصــل‬ ‫شــکایتش از جدای ‌یهاســت و جدای ‌یهــا را‬
‫خــودش برگــردد‪ ،‬ناقــص و ب ‌یاهمیــت اســت‪ .‬هــر‬ ‫حکایــت م ‌یکنــد؟‬
‫اندیش ‌ههایقرآنیمولانا‬ ‫موجــودی خواهــان بازگشــت بــه اصــل اســت‪ ،‬درســت‬
‫مثــل کســی کــه بخواهــد بــه آغــوش و دامــان مــادر‬ ‫از توضیحــات بعــدی مولانــا معلــوم م ‌یشــود کــه مــراد‬
‫شماره ‪148‬‬ ‫برگــردد‪ .‬کــدام موجــود را م ‌یتــوان یافــت کــه نخواهــد‬ ‫از «نــی»‪ ،‬ن ‌یهــای چوبــی و فلــزی نیســت‪ .‬م ‌یدانیــم‬
‫بـه سـوی مـادرش برگـردد؟ هیـچ انسـانی جـز اشـقیای‬ ‫کـه امـروزه‪ ،‬ن ‌یهـا از فلـز سـاخته م ‌یشـود‪ .‬در گذشـته‬
‫یادداشت‬ ‫تاریــخ را نم ‌یتــوان یافــت کــه علاق ‌همنــدان دامــان‬ ‫«نــ ‌ی» فلــزی وجــود نداشــت و ن ‌یهــا عمدتــاً چوبــی‬
‫مـادرش نباشـد و نخواهـد کـه بـه آغـوش پرمهـر مـادر‬ ‫بودنــد‪ .‬محتــوای چــوب را خالــی م ‌یکردنــد و در آن‬
‫سما ع‬ ‫سـورا ‌خهایی ایجـاد م ‌یکردنـد کـه روی حسـاب و قاعـده‬
‫برگــردد‪ .‬مــادر هــم ســمبلیک اســت‪.‬‬ ‫بــود و جــای هریــک از روزن ‌ههایــش هــم مشــخص بــود‬
‫کسـی کـه رقـص را هرز‌هدرایـی م ‌یدانـد فکر‬ ‫چ ‌هبسـا بتـوان از تعبیـر «مـادر مادرهـا» کمـک گرفـت‪.‬‬ ‫و دقــت م ‌یکردنــد کــه ن ‌یلبــک کجــا باشــد و انــدازه‬
‫م ‌یکنـد کـه رقـص مولانـا هـم هرز‌هدرایـی‬ ‫صدآفریـن بر شـما کـه به عمق مطالب انگشـت گذاشـتید‪.‬‬ ‫هریـک از سـورا ‌خها بـا دیگـری فـرق داشـت‪ .‬بـه همیـن‬
‫اسـت‪ .‬ایـن دیگـر بیش از ایـن هـم نم ‌یتواند‬ ‫اگـر موضـوع را در حـد بازگشـت بـه دامـان مـادر تفسـیر‬ ‫دلیـل‪ ،‬هـر کسـی نم ‌یتوانسـت «نـی» بزنـد و بـدون کار‬
‫بفهمـد بیچـاره خـب چـکار بکند‪ ،‬ایـن مرتبۀ‬ ‫کنیـم‪ ،‬معلـوم اسـت که بازگشـت به مـادر مادرهـا اصی ‌لتر‬ ‫و تمریــن زیــاد‪ ،‬کســی نم ‌یتوانســت صدایــی از «نــی»‬
‫فهمـش همین اسـت‪ .‬او خودش همین اسـت‬ ‫درآورد‪ .‬شــکایت نــی کــه در ســخن مولانــا ســمبلیک‬
‫فکـر م ‌یکنـد کـه هـر کسـی کـه از رقـص‬ ‫خواهـد بـود کـه عبـارت اسـت از‪ :‬اصـل اصـل اصل‪.‬‬
‫صحبـت کـرد هم در همین حد رقص اوسـت‪.‬‬ ‫اسـت‪ ،‬جدایـ ‌یاش اسـت از نیسـتان وجـود‪.‬‬
‫امـا مـن قبـل از اینکـه وارد بیـان و توضیـح‬ ‫ایـن عبـارت شـما یـادآور مقدمـه پرشـور و‬
‫ایـن مطلـب بشـوم یـک حکایتـی نقـل کنم‬ ‫هیجـان مولـوی بـر «مثنـوی» اسـت کـه از‬ ‫در واقـع‪ ،‬شـکایت نـی ایـن اسـت کـه مـن‬
‫کـه البتـه ایـن واقعیـت اسـت‪ .‬سـعدالدین‬ ‫کتابـش با عنـوان «اصـل اصل اصل دیـن» یاد‬ ‫چـرا در نیسـتان نیسـتم؟‬
‫حمویـه کـه از یکـی از عرفـای بـزرگ اسـت‬ ‫م ‌یکنـد و بـا همیـن عبـارت‪ ،‬عـد ‌های را علیه‬
‫خیلـی عـارف بزرگـی اسـت در یـک جلسـه‬ ‫نظـام فکری خـودش شـورانده و تحریک کرده‬ ‫بلـه‪ ،‬بـه عبـارت دیگـر‪ ،‬موضـوع شـکایت دور شـدن از اصل‬
‫نشسـته بـود کـه عرفـا بودنـد اما این جلسـه‬ ‫اسـت‪ .‬بـه طـور کلـی‪ ،‬نـوای نـی شـکایت گونـه اسـت‪ .‬بـه‬
‫سـماع بـود‪ ،‬شـعری خوانـده شـد و حالـی‬ ‫اسـت کـه محـل بحـث آن اینجا نیسـت‪.‬‬ ‫همیـن دلیـل سـرورانگیز نیسـت‪ ،‬چـون لحـن شـکایت بـر‬
‫دسـت داد بـه عرفـا و عرفا به رقـص درآمدند‪،‬‬ ‫حـق بـه جانـب شماسـت‪ .‬حـرف مـا ایـن اسـت کـه هـر‬ ‫زبـان دارد‪ ،‬غالبـاً حز ‌نانگیـز اسـت‪ .‬علتـش ایـن اسـت کـه‬
‫بـه حرکـت درآمدنـد و سـعدالدین حمویـه‬ ‫موجـودی م ‌یخواهـد بـه مـادر خویـش بازگـردد‪ .‬ایـن در‬ ‫بیـان فـراق م ‌یکنـد‪ .‬بـه نظـر شـما بیـان فـراق م ‌یتوانـد‬
‫همچـون آرام نشسـته بود در بحـر تفکر هیچ‬ ‫فرضـی اسـت کـه موجـود احسـاس کنـد‪ ،‬از مـادرش کـه‬
‫تـکان نم ‌یخـورد‪ .‬یـک کسـی از آنهـا کـه در‬ ‫اصـل اوسـت‪ ،‬جـدا افتـاده اسـت‪ ،‬مگـر اینکـه وجـودی‬ ‫سـرو‌رانگیز باشـد یـا بایـد حز ‌نانگیـز باشـد؟‬
‫حـال رقـص بـود گفـت کـه مولانـا جلسـه‬
‫سـماع و رقـص اسـت تـو را سـاکت م ‌یبینم‪.‬‬ ‫نــادان و ب ‌یشــعور باشــد‪.‬‬ ‫اگــر بیــان واقعــی فــراق واقعــی باشــد‪،‬‬
‫َتفر ُسورمــم ُّمعرـ َودم‌یابَّلدریدان«لی َیوََّتـسنــَدرَححکاىمهِاْولبیِسـ»جـَبها(ـنااکَیمـلتَلت‪/‬انْح‪۸‬آس َیـ‪۸‬سـ)ـ ُهبت َشهرااـس َـقماجاراا ِائ‌لمیــهَادن ًتةکصَواکوِـمه‌هر َهيدات‬ ‫ح ‌ز ‌نانگیــز خواهــد بــود و ســرو ‌رانگیز‬
‫و سـاکت مانـد ِن ایـن کـوه را مـا م ‌یبینیـم‬ ‫یـا اینکـه اشـکالی در شـعورش نباشـد ولـی‬ ‫بودنــش م ‌یتوانــد مســخره تلقــی شــود‪.‬‬
‫هزاران سـال سـرجاش تـکان هـم نم ‌یخورد‪،‬‬ ‫فاقـد احسـاس باشـد‪.‬‬ ‫درسـت اسـت‪ .‬موضـوع فـراق حز ‌نانگیـز اسـت‪ .‬بنابرایـن‬
‫صـدا هم نم ‌یکنـد‪ .‬اما در باطن امـر و در واقع‬ ‫بیـان آن هـم حز ‌نانگیـز خواهـد بـود‪ .‬موسـیقی «نـی»‬
‫و نفـس الامـر ایـن کـوه ماننـد ابـر در حرکت‬ ‫فاقــد احســاس همــان ب ‌یشــعور اســت و هــر دو در‬ ‫بـه درسـتی حز ‌نانگیـز اسـت‪ ،‬چـون مضمـون آن بیـان‬
‫اسـت تَ ُم ُّر َمـ َّر ال َّسـ َحا ِب یعنی ماننـد ابرها در‬ ‫نفهمیـدن اصـل‪ ،‬یـک حـال دارنـد کسـی کـه فهمـ ‌یاز‬ ‫رنـج و درد فـراق اسـت و از ایـن نظـر بـا موسـیق ‌یهای‬
‫حرکـت اسـت‪ ،‬کو‌ههـا در حرکت اسـت‪ .‬حالا‬ ‫اصل نداشـته باشـد‪ ،‬احسـاس ندارد و انسـانی که احسـاس‬ ‫دیگـر از نـوع رپ و راک و‪ ...‬فـرق داد‪ .‬اینجـا حـوزه مایـکل‬
‫اگـر ابـر هـم حرکـت م ‌یکنـد ابر همیشـه در‬ ‫نداشـته باشـد‪ ،‬بالطبـع ب ‌یشـعور اسـت و تقاضـا و شـکوه‬
‫حرکـت اسـت در رقـص اسـت و آن جمل ‌های‬ ‫و شـکایتی هـم نخواهـد داشـت‪ ،‬امـا اگـر وجـودی بـا هـر‬ ‫جکسـون نیسـت‪ ،‬حـوزه مولاناسـت‪.‬‬
‫کـه شـما فرمودیـد از حاجی که حکیم اسـت‬ ‫نـوع از انـواع آگاهـی‪ -‬از خیالـی و حسـی تـا عقلانـی‪ -‬کـه‬
‫و خدا رحمتش کند اسـت حکیم متاله اسـت‬ ‫باشـد بـه مجـرد اینکـه احسـاس کنـد اصلـی دارد کـه از‬ ‫جالـب اسـت کـه موسـیقی نـی از همـه‬
‫رقـص نوعـی حرکـت اسـت‪ ،‬منتهـی حرکتی‬ ‫آن جـدا شـده اسـت‪ ،‬متمایـل بـه بازگشـت بـه آن اصـل‬ ‫سـازهای شـناخته شـده موسـیقی عمنا ‌کتر‬
‫اسـت کـه یـک مبنایـی تکانـش م ‌یدهد یک‬ ‫خواهـد بـود‪ .‬ایـن همـان چیـزی اسـت کـه غرب ‌یهـا از آن‬ ‫و حز ‌نانگیزتـر اسـت‪ ،‬از سـه تـار بگیریـد تا‬
‫محرکـی دارد‪ .‬رقـص ب ‌یخـودی کـه نم ‌یآیـد‬
‫کـه‪ ،‬یـک محرکـی دارد اصلا رقـص بیخودی‬ ‫تعبیـر بـه «نوسـتالژی» م ‌یکننـد‪.‬‬ ‫ویولـن و انـواع سـازهای دیگـر‪.‬‬
‫نم ‌یشـود کـه‪ ،‬یـک محرکـی م ‌یخواهـد‪ .‬اگر‬ ‫شـما سـازه‌ا را قاعدتـاً بهتـر از مـن م ‌یشناسـید‪ .‬مـن هـم‬
‫بیخـودی باشـد آن حرفـه اسـت آن تکنیـک‬ ‫اجـازه بدهیـد شـگفتی و حیـرت خـودم را از‬ ‫بـا نظـر شـما موافقـم کـه نی‪ -‬بـه عنـوان یکـی از سـازها‪-‬‬
‫اسـت‪ ،‬ایـن همیـن هرز‌هدرایـی اسـت‪ .‬یـک‬ ‫این تحلیـل دقیق و زیبـا بر زبان بیـاورم‪ .‬فکر‬ ‫بسـیار حـز ‌نآور اسـت و صـدای هیچ سـازی بـه اندوهناکی‬
‫حرفـه‪ ،‬رقـاص حرفـ ‌های کـه رقـص واقعـی‬ ‫نم ‌یکنـم کسـی تـا امروز توانسـته باشـد بین‬ ‫«نــی» نم ‌یرســد‪ .‬هیــچ ســازی بــه درجــه حز ‌نانگیــزی‬
‫نم ‌یکنـد‪ .‬او حرف ‌هاش اسـت تکنیک اسـت اما‬ ‫آنچـه مولانـا در «ن ‌ینامـه» با عنـوان درد فراق‬ ‫«نـی» نم ‌یرسـد‪ .‬البتـه سـ ‌هتار هـم سـاز محزونـی اسـت‬
‫کسـی کـه بـه رقـص م ‌یآید یـک محـرک از‬ ‫و بازگشـت بـه اصـل بیـان م ‌یکنـد و آنچـه‬ ‫و م ‌یتـوان بـا آن محزونانـه نواخـت‪ ،‬امـا صـدای «نـی» بـا‬
‫درون دارد‪ .‬رقـص نوعـی حرکـت اسـت ولـی‬ ‫انسـان امـروزی بـا کلمـه «نوسـتالژی» بیـان‬ ‫لــذات حز ‌نانگیــز اســت‪ ،‬چــون نالــ ‌هاش از فــراق اســت و‬
‫حرکـت ویـژه‪ ،‬نـه هـر حرکـت رقـص اسـت‪،‬‬ ‫م ‌یکنـد‪ ،‬تطبیـق و تطابـق ایجاد کرده باشـد‪.‬‬ ‫دردی جـز ایـن نـدارد کـه بـه موطـن اصلـی خود برگـردد‪.‬‬
‫حرکـت ویـژه رقص اسـت‪ .‬حرکتی اسـت که‬ ‫نوسـتالژی یک اصطلاح ج ّذاب و پرمعنی اسـت‬ ‫آرزومنـد بازگشـت بـه اصـل اسـت‪ .‬خـب‪ ،‬حـالا کـه بحـث‬
‫کـه متأسـفانه از سـوی نیم ‌هروشـنفک ‌رهای ما‬ ‫بـه اینجـا رسـید‪ ،‬م ‌یخواهـم سـؤالی از شـما بپرسـم‪ .‬آیـا‬
‫از نقـص بـه کمال مـ ‌یرود‪.‬‬ ‫بـه بدترین شـکل ممکن مصادره شـده اسـت‪.‬‬ ‫ایـن تنهـا خواسـت «نـی» اسـت کـه بـه اصـل خـودش‬
‫معمـولاً از آن در ب ‌یرب ‌طتریـن مـوارد اسـتفاده‬
‫غلامحسینابراهیمیدینانی‬ ‫م ‌یکننـد و حـد تاریخـی‪ /‬درونـی آن را در‬ ‫بازگـردد یـا هـر موجـودی چنیـن اسـت؟‬
‫حد «مـرور خاطـرات» یـا «تداعـی لحظ ‌ههای‬
‫‪ 39‬خرداد ‪1402‬‬ ‫دوس ‌تداشـتنی» پاییـن م ‌یآورنـد‪ ،‬در حالـی‬ ‫روشـن اسـت کـه «نـی» در اینجا سـمبلیک‬
‫کـه دو واژه یونانـی سـازنده این مفهـوم یعنی‬ ‫اسـت و سـمبلی اسـت از وجـود انسـان بـه‬
‫طـور عـام و شـخص مولانـا بـه طـور خـاص‪.‬‬