Page 8 - iqna-rayehe-148-1-2

‫ویژ ‌هنامهبررسی‬
‫اندیش ‌ههایقرآنیمولانا‬

‫شماره ‪148‬‬

‫ما انجام بدون آغاز نداریم‪.‬‬ ‫شـبیری زنجانـی‪ ،‬در مـورد پـدرش مرحـوم‬ ‫شــما را نم ‌یدانــم چگون ‌هایــد‪ ،‬ولــی مــن چنیــن حالتــی‬
‫پس باید به آغاز فکر کرد‪.‬‬ ‫ســیداحمد زنجانــی کــه عبــارت عجیبــی‬ ‫دارم و از حـزن عمیـق لـذت م ‌یبـرم‪ .‬شـادی سـطحی از‬
‫بــود‪ .‬فرزنــد از پــدر نقــل م ‌یکنــد کــه در‬
‫البته منظورم از «باید»‬ ‫جوانــی اصــ ًا تصــور نم ‌یکردیــم غ ّصــه‬ ‫نظـر مـن پـوچ و ب ‌یمعنـی اسـت‪.‬‬
‫باید دستوری نیست‪.‬‬ ‫چیســت و درک نم ‌یکردیــم کــه چطــور‬ ‫دنیــای امــروز طرفــدار شــادی اســت و بــه هــر قیمــت‬
‫منظورم این است که ناچار و‬ ‫ممکـن‪ ،‬شـادی م ‌یخواهـد‪ .‬مـن مخالـف شـادی نیسـتم‬
‫م ‌یشــود غ ّصــه خــورد‪.‬‬ ‫و م ‌یگویــم شــادی خــوب اســت‪ ،‬امــا بایــد دیــد کــه‬
‫ناگزیر‪،‬‬ ‫جنـاب آقـای شـبیری زنجانـی را از نزدیـک م ‌یشناسـم‪.‬‬ ‫شــادی در چیســت؛ شــادی در جدایــی از اصــل اســت‬
‫انسانسالممس ‌خنشده‬ ‫مــا در ایــام تحصیــل در قــم هــ ‌مدوره بودیــم و قاعدتــاً‬ ‫یـا در بازگشـت بـه اصـل؟ اگـر مـا بـه اصـل خودمـان‬
‫بهآغازم ‌یاندیشد‪.‬اندیشیدنبه‬ ‫از ایشــان شــناخت دارم‪ .‬در بیــن فقهــای امــروز هــم‬ ‫بازگردیـم شـادیم یـا اگـر در فـراق ابـدی احمـق و نـادان‬
‫ایشــان شــخصی صاحــب فضــل اســت‪ ،‬بــه خصــوص از‬ ‫بمانیـم؟ اگـر بـه امـور زودگـذر ناپایـدار دل خـوش کنیم‪،‬‬
‫آغاز مهم است‬ ‫ایـن نظـر کـه سـامت نفـس دارد و در هیـچ دور‌های وارد‬ ‫شــادی حاصــل م ‌یشــود یــا اگــر بــه اصــل اصی ‌لمــان‬
‫و نم ‌یتوان به آن نیندیشید‪.‬‬ ‫جریا ‌نهـای غیرعلمـی‌نشـده اسـت کـه ُحسـن بزرگـی‬ ‫بازگشــت کنیــم‪ ،‬شــادی حاصــل م ‌یشــود یــا اگــر بــه‬
‫اسـت‪ .‬مـن بـا نظـر شـما موافقـم کـه اشـخاصی هسـتند‬ ‫اصـل اصیلمـان برگردیـم‪ ،‬شـادی خـودش را بـه ما نشـان‬
‫نی وجود به آغاز خودش‬ ‫کــه غص ‌ههــای کوچکــی ندارنــد و حز ‌نهــای معمولــی‬
‫م ‌یاندیشدوسرانجامبایدبپذیریم‬ ‫خواهـد داد؟ جـواب بدهیـد!‬
‫روی آنهــا تأثیــر نم ‌یگــذارد‪.‬‬
‫که این نی‪« ،‬خود» ما هستیم‪.‬‬ ‫جــواب معلــوم اســت‪ .‬نکتــ ‌ه قابــل توجــه‬
‫توجهم ‌یکنید؟‬ ‫در ایــن بــاره یکــی از افــراد شــاخص‬ ‫ایــن اســت کــه شــادی ســطحی‪ ،‬باطنــی‬
‫مولاناســت کــه در بســیاری از ســرود ‌ههای‬ ‫ناشــاد دارد‪ ،‬در حالــی کــه حــزن اصیــل‪،‬‬
‫«این نی» خود مولاناست‬ ‫خــودش غ ّصــه را خطــاب قــرار م ‌یدهــد‪.‬‬
‫مثــ ًا در یکــی از رباعیاتــش م ‌یگویــد‪:‬‬ ‫شــادی عمیقــی را در پــی دارد‪.‬‬
‫بیــان خوبــی کردیــد‪ .‬قــرآن کریــم م ‌یفرمایــد کــه غــم‬ ‫بـه عبـارت دیگـر در ایـن حـزن شـاد ‌یها نهفتـه اسـت‪.‬‬
‫و شــادی و گریــه و خنــده از شــئون انســان اســت‪ ،‬امــا‬ ‫در یاد من آتشی از صورت دوست‬ ‫حــزن نــی وجــود مولــوی‪ ،‬تمــام شــاد ‌یها را در خــود‬
‫از طـرف خداونـد «هـو الـذی امـات و احیـی و اضحـک و‬ ‫ای غ ّصه اگر تو زه ‌ره داری یادا‬ ‫مسـتتر کـرده اسـت‪ .‬سـؤال دیگـری بـه ذهنـم آمـد کـه‬
‫سـؤال ایـن اسـت کـه آیـا بـا وجـود چنیـن‬ ‫م ‌یخواهـم از شـما بپرسـم‪ .‬آیـا آدم و آدمـ ‌یزاد‌های را در‬
‫ابکــی»‪ .‬خداســت کــه م ‌یگریانــد و م ‌یخندانــد‪.‬‬ ‫انســا ‌نهایی و چنیــن گفتارهایــی‪ ،‬بــاز هــم‬ ‫کــره خاکــی دید‌هایــد یــا خواند‌هایــد یــا شــنید‌هاید کــه‬
‫م ‌یتــوان گفــت کــه انســان ب ‌یحــزن‬
‫عـد ‌های هـم معتقدنـد کـه طنـز و تـراژدی‬ ‫حـزن را تجربـه نکـرده باشـد؟‬
‫از یــک ریشــ ‌هاند‪ .‬گویــا اصــل ایــن ایــده‬ ‫وجــود نــدارد؟‬
‫بـدون شـک حـزن یکـی از شـئون آدمـی‌اسـت و اصـل‬ ‫حــزن جــزء خصایــص آدم ‌یاســت‪ .‬بــه‬
‫غربــی اســت‪.‬‬ ‫حـزن هـم حـزن فـراق اسـت‪ ،‬امـا اگـر انسـان بتوانـد در‬ ‫همیــن ســبب‪ ،‬انســان بــدون حــزن قابــل‬
‫بـه نظـر مـن غـرب و شـرق نـدارد‪ .‬طنـز از تـراژد ‌ی جـدا‬ ‫ایـن حـزن‪ ،‬شـادی بازگشـت بدمـد و بـه امیـد بازگشـت‬ ‫تصـور نیسـت‪ ،‬امـا حـزن انسـانی متفـاوت‬
‫نیسـت‪ .‬در هـر طنـزی مایـ ‌های از تـراژدی نهفته اسـت والا‬ ‫بـه اصـل‪ ،‬جرعـه شـادی در درون بچکانـد و طنی ‌نانـداز‬ ‫اســت‪ .‬ممکــن اســت آنچــه موجــب حــزن‬
‫طنـز نم ‌یشـد و اصالـت پیـدا نم ‌یکـرد‪ .‬از طـرف دیگـر‪،‬‬ ‫کنـد‪ ،‬ایـن شـادی واقعیـت دارد و بـر همـه شـاد ‌یها‪-‬از‬ ‫مـن اسـت‪ ،‬از دیـد شـخصی دیگـر مسـخره‬
‫ویـژه ویـژه ویـژه انسـان اسـت‪ ،‬بـا سـه بـار تأکیـد روی‬ ‫بــه نظــر بیایــد‪ .‬از طــرف دیگــر عــد ‌های‬
‫ویـژه! هیـچ موجـودی تراژیـک نیسـت‪ .‬هیـچ موجـودی‬ ‫جملـه شـادمانی مایـکل جکسـونی‪ -‬ترجیـح دارد‪.‬‬ ‫هســتند کــه حز ‌نهــای متعــارف را بــه‬
‫تــراژدی نــدارد و هیــچ موجــودی تــراژدی را نم ‌یفهمــد‬ ‫هیــچ م ‌یگیرنــد و بــا مســائلی از جنــس‬
‫بــه عبــارت دیگــر باطــن شــادی واقعــی‪،‬‬ ‫«دیــن» یــا «عرفــان» حز ‌نهــا را بــه جــان‬
‫جـز انسـان‪.‬‬ ‫حــزن اســت و بــا عبــور از حــزن‪ ،‬شــادی‬ ‫م ‌یخرنــد‪ .‬اتفاقــ ًا چنــدی پیــش مطلبــی‬
‫واقعــی حاصــل م ‌یشــود و بــا حــزن بــه‬ ‫م ‌یخوانــدم از فقیــه معاصــر‪ ،‬آیــ ‌تالله‬
‫شـاید بتـوان گفـت تـراژدی مخصـوص فهـم‬
‫اسـت و شـاید فهـم تـراژدی اسـت‪.‬‬ ‫شــادی م ‌یرســیم‪.‬‬

‫شــما امــروز حر ‌فهــای حکیمانــه م ‌یزنیــد‪ .‬معلــوم‬
‫م ‌یشـود کـه در مدتـی کـه غیبـت داشـتید‪ ،‬خودتـان را‬
‫سـاخت ‌هاید‪ .‬تـراژدی مخصـوص عقـل اسـت و خـود عقـل‬
‫تـراژدی اسـت‪ .‬ایـن قـول شـما را بـا تحسـین تصدیـق‬
‫م ‌یکنــم‪ .‬اشــخاص نم ‌یداننــد کــه عقــل تــراژدی اســت‬
‫و هـر طنـزی مایـ ‌های از تـراژدی دارد‪ ،‬امـا نـه بـه صـورت‬
‫شـدید و تکا ‌ندهنـده‪ ،‬بلکـه بسـیار خفیـف‪ .‬بـه همیـن‬
‫ســبب بــه جایــی گریانــدن‪ ،‬م ‌یخندانــد‪ .‬اصــولاً خنــده‬
‫و گریــه بســیار نزدی ‌کانــد و بــه همیــن دلیــل گاهــی‬

‫انســان از شــدت شــوق گریــه م ‌یکنــد‪.‬‬

‫اشک شوق که م ‌یگویند همین است‪.‬‬
‫برعکسـش هـم روی م ‌یدهـد و انسـانی کـه کار را سـخت‬
‫م ‌یبینـد و از همـه جـا ناامیـد م ‌یشـود‪ ،‬لبخنـد م ‌یزنـد‬

‫کـه معنایـش بـه هیـچ گرفتـن عالم اسـت‪.‬‬

‫بســیار شــیند ‌هایم کــه م ‌یگوینــد کارم از‬
‫گریــه گذشــته‪ ،‬زان م ‌یخنــدم‪ ،‬یعنــی جــا‬
‫داشـت گریـه کنـم‪ ،‬ولـی چـون گریـه رسـا‬

‫خرداد ‪42 1402‬‬