Page 62 - Asia Tenggara dalam Kurun Niaga 1450-1680 Jilid I - Tanah di Bawah Angin - Anthony Reid
P. 62
T
ASIA E N G G A R A D ALA M KURUN NIAGA 1450-1680
besar di J a w a B a r a l ( B a n t e n clan J a k a t r a - B a t a v ia ) . P a d a t a h u n 1615, Belanda
m e m p e r k i r a k a n b a h w a m e r e k a s a n g g u p membeli 2 .00 0 t o n b e r a s s e ti a p tahun
di Jepara (v a n den B r o e c k e 1634 I: 58), s e d a n g k a n di tahun 1648 m e r e k a
k e n y a t a a n n y a m e n gi m p o r 8.000 t o n ke Batav ia ( v a n G o e n s 1656: 181). J a w a
T im u r , y a n g t e r u t a m a m e n g e k s p o r k e K e p u l a u a n M a l u k u d a n S u n d a K eci l,
s a n g g u p m e n g ir im 2.000 h i n gg a 4 . 0 0 0 t o n dari Surabaya s e k i t a r tahun 1700
a
(V l e n t i j n 1726 Ill: 300, (301).
G a m b a r 1. O r a n g F il ip i n o b e k e r ja d i la d a n g , a w a l a b a d k e - 1 8 , s e per t i digambarkan di p e t a Fllipina
tahun 1734, o le h M u r illo V e la r d e . W a n ita di ba w a h rumah sedang m e n y e ka m p a d i ( B i bl i o t h eq u e
N a tio n a le , P a r is . .C a rt e s e t P l a n s )
B e r a s j d a s m e r u p a k a n bara n g d a g a n g a n t e r b e s a r d i Asia T e n gg a r a . l n i
m e n g o m o n g - k o s o n g k a n p r e m is Van Leur (1934: 9 0 ) b a h w a b a s i s n y a ia la h pada
b a r a n g - b a r a n g m e w a h y a n g " m e n c e n g a n g k a n clan s e j u m p u t - s e jumput" (sp len d i d
an d t r i fi i n g). J ik a ekspor b e r a s tidak m e n j a d i l e b i h b e s a r lagi, ini h a n y a l a h k a r e n a
te r b a t a s n y a k e mampuan g u d a n g dan distribusi, b u k a n k a r e n a t e r b a t a s n y a d a y a
produksi i t u s e n d i r i. M a n a k a l a t e r d a p a t s u a t u pasar y a n g b e s a r u n t u k b e r a s ,
28