Page 53 - STAV broj 260

Zgrada u centru Bihaća
na kojoj je još vidljiv
natpis s imenom
vlasnika Jevreja

profesor i knjigovođe. Nakon uvođenja ko- prodavnice mješovite robe, koja je karava-
munalnog školovanja, a uzevši u obzir uku- nima dovožena iz Banje Luke.
pan broj stanovništva, jevrejska djeca po “Fridman otvara tapetarsku radnju, a
obrazovanosti ubrzo izbijaju na prvo mje- Altarci razvijaju trgovinu kožom i opančar-
sto. Gotovo da nije bilo jevrejske porodice sku radionicu. Prvi svjetski rat 1914. odveo
čija djeca nisu pohađala gimnaziju. Prema je mnoge jevrejske mladiće u rat i istovre-
pričanju Rifke Levi, rođene Bišćanke, pri meno zakočio razvoj privrednih tokova u
sinagogi je radio meldar u kojem su muška Bihaću, što je dovelo do pojave siromaštva
djeca učila kvadratno pismo alef-bet. Čita- koje nije zaobišlo ni pojedine jevrejske po-
la se Biblija i molitve na hebrejskom, bez rodice. Ono je postalo izraženije tek nakon
prevoda sa judeo-espanjola, tako da djeca svršetka rata, kada se u strahu od istog osje-
nisu razumjela tekst koji su čitala. Pisanje tila želja da se što više mladih školuje. Ve-
i računanje nije se učilo, već je to bila bri- liku ulogu u daljnjoj naobrazbi i školova-
ga oca. Ženska djeca su osnovna znanja o nju mladih odigrala je ‘La Benevolencija’,
vjeri dobijala u porodici. Nakon uvođenja koja je djelovala na cijelom području Bosne
komunalnog školovanja, vjeronauk se pre- i Hercegovine. Stipendije su omogućile da
davao u državnim školama. Dužnost vje- osam studenata, mahom iz Bihaća, uspješ-
roučitelja jevrejske djece obavljao je rabin no završe studije”, pišu Danon J. i Stošić
Juda Atijas. Djeca koja praktično nisu mo- V. u Memoarima.
gla završiti gimnaziju izučavala su zanate.
Jevreji su živjeli u gotovo svim dijelovima STRADANJE BIHAĆKIH JEVREJA
grada i uopšte nije bilo ulične getoizacije, Napadom nacističke Njemačke na Polj-
tako da su se stari Jevreji mahom izjašnja- sku 1. septembra 1939. godine počeo je
vali kao Bišćani. Poznate bihaćke jevrejske Drugi svjetski rat. Njemačka je 6. aprila
porodice po brojnosti, specifičnosti, učešću 1941. godine zračnim napadom na Beo-
i ulozi u NOP-u su: Alhalel, Kavezon, Ati- grad i upadima preko granica i Dunava
jas, Abinun, Levi, Baruh, Pinto, Maestro i započela ratni pohod protiv Jugoslavije. “Zvjerski su poubijani komunisti, među
Altarac”, pišu Danon J. i Stošić V. u knjizi Nakon prodora u Zagreb 11. aprila, nje- njima i Salamon (Braco) Kavezon i student
Memoari na holokaust Jevreja Krajine. mačke jedinice krenule su prema Karlov- David Atijas. Dan nakon napada Njemačke
Bihaćki Jevreji živjeli su u drvenim ku- cu i zauzele ga. Sljedećeg dana krenule su na SSSR, 23. juna 1941. godine, održano je u
ćama pokrivenim šindrom, opremljenim prema Bihaću, te su bez borbi ušle u Bihać županiji veliko savjetovanje poslije kojeg su
tradicionalnim bosanskim namještajem, 13. aprila i zauzele ga. Po uspostavi naci- uslijedila hapšenja. U zatvor su sprovedeni
niskim stolovima i stolicama, sećijama i stičke vlasti u Bihaću, u jevrejske radnje Atijas Avram, rabin dr. Emil Levi, Rikard
dolapima. Jevreji su imali radnje u samom postavljeni su povjerenici, a vlasnici Jevre- (Kiko) Levi, sudija Okružnog suda, Moco
centru grada i na gradskoj Otoci. U istra- ji morali su besplatno raditi za novu vlast Kavezon, student, Rudi Rehniker, pravnik,
živanju Danona i Stošićke spominje se i to i vojsku. Otpušteni su svi Jevreji koji su trgovci Jakov Kavezon, Jakov Baruh i Levi
da su još 1930. godine porodice Kavezon i radili u državnoj službi. Svi su se morali Monic, geometar, Atijas Albert (Miko), te
Atijas u bihaćkom naselju Golubiću imale registrirati i nositi žutu traku. Ubrzo su namještenik Tivara Haim Farhi. Zatim
pilane, ovce i voćnjake. Jevreji su držali i počela hapšenja i ubijanja. dolazi 24. juni 1941. godine, kada u rano

STAV 27/2/2020 53