Page 72 - STAV broj 439

KRAJOBRAZI BOŠNJAČKOG IDENTITETA

HISTORIJA ZNAKA DRŽAVE I NARODA:

U ILIDŽI NAJSTARIJI NALAZ

LJILJANA U OVOM DIJELU EVROPE

vriježilo se reći da se cvijet ljiljana kao
Ukraljevski simbol i kasnije dio heraldi-
ke kraljevskih porodica u Evropi javlja vrlo
rano, u Franačkoj i Francuskoj ljiljan se
nalazi na vrhu žezla i na pečatu Karla Veli-
kog (747– 814), dok se početkom 11. vijeka
nalazi kao ukrasni porub na krune kralja
Roberta. Štit s ljiljanom prvi put javlja se
na kraljevskom pečatu Luja 8. oko 1223.
godine. No, još ranije od toga vjerovalo se
da je Isusova majka Marija s neba posla-
la ljiljan kao njen osobit znak, što se kao
legenda vezuje uz franačkog kralja Klod-
viga (466–511) pa se na postojeću dodala
legenda da je njemu ljiljan poslao sam Bog.
Na štitovima francuskih vitezova od 1376.
godine nalaze se tri ljiljana koja prezenti-
raju Sveto trojstvo. U svakom slučaju, lji-
ljan se kreće širom Evrope, od Francuske,
Engleske i Italije do Bosne, a o njegovoj
popularnosti govori da je 5.500 porodica u
Francuskoj imalo ljiljan kao dio svog grba.
Tako piše prof. dr. Dubravko Lovrenović
u svom naučnom istraživanju o heraldici geografskim prostorima kroz razdoblje od utkavali ga u platno kao dezen, uzimali
bosanskog srednjovjekovlja, dok je prof. nekoliko hiljada godina, tvrdi Imamović, ga kao dekorativni elemenat u arhitek-
dr. Enver Imamović iznio mišljenje da „oni dodajući da Bosna spada u red onih zema- turi i sl. Odnosno, Imamović ističe da je
koji malo bolje poznaju historiju srednjo- lja u kojima je lik ljiljana prisutan hilja- ljiljan bio toliko omiljen u srednjovje-
vjekovne Bosne znaju da pojava ljiljana na dama godina. U Ilidži kod Sarajeva, u ru- kovnoj Bosni da su onovremeni Bošnjani
grbu i zastavi srednjovjekovne Bosne ima ševinama jedne rimske zgrade, iskopan je sebe poistovjećivali s tim cvijetom, a bilo
mnogo dužu tradiciju od zemalja koje se ulomak zemljane posude iz rimskog doba, bi pogrešno misliti da se ljubav Bošnjaka
smatraju kolijevkama ljiljana“. od prije 2.000 godina, na kojoj je utisnut prema ovom cvijetu veže samo za srednji
Naime, Imamović napominje da je teš- lik ljiljana. To je do sada najstariji nalaz vijek. Isti je slučaj bio u doba osmanske
ko reći ko je od koga preuzeo taj omiljeni ljiljana u ovom dijelu Evrope. vladavine. Za njega je u to vrijeme bio
heraldički znak i njegova šira upotreba S obzirom na to da je u hiljadugodišnjoj uobičajen naziv zambak. Uzgajan je u
može se pratiti od 11. vijeka te se veže za historiji Bosne ljiljan bio omiljen cvijet i dvorištima, o njemu se pjevalo, njegovim
križarske ratove kad je uspostavljena in- kao takav je kroz čitavo razdoblje srednjeg su likom ukrašavani rukopisi, stavljao se
tenzivna trgovačka veza između Evrope i vijeka bio osnovni sadržaj njenog grba i na nišane (nadgrobne spomenike), pri-
zemalja Bliskog istoka. Križari koji su se zastave, on pripada njenoj kulturnohisto- mjenjivao se u ukrasnoj arhitekturi, po-
vraćali iz Svete zemlje donosili su robu i rijskoj tradiciji, nastavlja Imamović. Šta- sebno u džamijama.
predmete koji su bili ukrašeni znakom lji- više, spomenička građa upućuje da je lji- Iako su sjećanja i ljubav Bošnjaka pre-
ljana, pa se može reći da je taj znak Evropa ljan u srednjovjekovnoj Bosni bio omiljen ma ljiljanu vremenom bili potisnuti zbog
bolje upoznala posredstvom Bliskog istoka. i prisutan više nego i kod jednog drugog historijskih okolnosti, nisu nikada sasvim
To je, međutim, tačno samo djelimično, naroda u Evropi. izišla iz njihove podsvijesti. To su pokazali
smatra Imamović, jer znak ljiljana prisu- Kao arhitektonsko-dekorativni eleme- ratni događaji koji su uslijedili 1992. go-
tan je u Evropi već hiljadama godina. Već nat u bazilikalnim gradnjama, susreće se dine, kad je taj cvijet takoreći preko noći
se u 2. mileniju stare ere susreće u umjet- na tlu Bosne i u kasnoantičko doba (V-VI prihvaćen, i to s takvim žarom i odanošću
nosti Krete u Grčkoj. Na zidnim slikama vijek). U srednjem vijeku njegov motiv da je za mnoge to bio fenomen, smatra
Knososke palače prikazane su scene kako toliko je upotrebljavan da je u pravom Imamović, a kao zanimljivost naglašava
mladići i djevojke beru ljiljane, njime su smislu postao zaštitnim znakom naro- da se u to vrijeme znak ljiljana počeo po-
ukrašene zemljane posude itd. Ljiljan je da Bosne. Srednjovjekovni Bošnjani su novo masovno stavljati na nadgrobne spo-
bio omiljeni cvijet i u egipatskoj umjetno- ga osobito rado stavljali na svoje grob- menike, onako kako je to bilo u srednjem
sti, ali i umjetnosti mnogih drugih naroda, ne spomenike (stećke), izrađivali nakit vijeku. O njemu su se ponovo počele pje-
pa se može reći da je to univerzalni znak s njegovim likom (naušnice, dijademe, vati pjesme, a borci koji su branili Bosnu
raznih zajednica, naroda i zemalja na širim pojaseve i sl.), njime ukrašavali knjige, nazivani su „zlatnim ljiljanima“.

72 4/8/2023 STAV