Page 61 - STAV broj 298

Da su ovo zaista grobovi
jedne posebne sekte ne
podliježe nikakvoj sumnji
ako se uzme u obzir da
nadgrobni monumenti
u cjelini ne prikazuju

ni križ ni turban, dakle
nikakve simbole sadašnjih
konfesija, čije pristalice
u ovoj zemlji, u kojoj je
vjerski život u svakom
periodu bio duboko
ukorijenjen, zasigurno ne
bi zaboravile takve iskaze
poštovanja

istovremeno s kršćanstvom u grčkom ili
latinskom prijevodu, djelomično čak još
prije nego je zvanična Crkva bila u mo-
gućnosti da im se suprotstavi. Čim su
primili kršćanstvo, i kod ostalih naroda
su uz ove nastali i drugi spisi koji su pre-
Stećci - nekropola u Stocu
uzeli i odrazili starije paganske predaje i
mentalitet naroda i baš time postigli veli-
ku popularnost. Tako je bilo i kod južnih
Izvjesno je pak da isto kao između pr- i husistima, ukratko onim elementima Slavena, uglavnom kod Bugara, koji su
vih sekti i uglavnom manihejstva, koje koji u reformaciji predstavljaju reakciju među Slavenima s Prvim bugarskim car-
je nastalo u prvim stoljećima kršćan- protiv vladajuće crkve i koji se predstav- stvom dosegli jedan viši duhovni život.
stva, između njega i zapadnoevropske ljaju kao povratak izvornom kršćanstvu, Povijest slavenskih književnosti je ove
reformacije postoji organska veza, i ne- njegovoj gorljivoj vjeri i jednostavnosti. lažne knjige upoznala najprije iz starih
sumnjivo je da je bosansko bogumilstvo (...) Nastanak bogumilske sekte među rimskih rukopisa. Ove knjige su poslu-
dalo snažan poticaj za zapadnoevropsku južnim Slavenima vremenski se poklapa žile kao osnova za nastanak brojnih sekti
reformaciju. Iako nije s njom identično, sa širenjem kršćanstva i može se objasniti unutar ruske crkve. Južnoslavensko po-
ipak je u izvjesnom smislu bilo praotac trima faktorima: paganske tradicije i apo- rijeklo ovih ruskih rukopisa seže sve do
reformacije. U historiji kao ni u prirodi krifne knjige izazvale su otpor, armenski 12. stoljeća i što su stariji, to izraženije
ništa ne nastaje odjednom, pa i ono što manihejci dali su poticaj za taj pokret, a poprimaju forme starobugarske literatu-
je naizgled novo ima dugu prošlost, samo širenje sekte potpomognuto je devijaci- re. Novija naučna istraživanja su, usput
je treba znati naći i upratiti. Koliko malo jom same Bizantijske crkve i progonom rečeno, u tom pogledu razbila i posljed-
novog i koliko puno starog poznavalac neistomišljenika. Već su među Jevrejima nju sumnju, s obzirom na to da su barem
prošlosti nađe i u nečemu novom; bolje pored svetih knjiga Starog zavjeta u op- djelomično pronađeni izgubljeni izvornici
rečeno, kao i u prirodi tako i u historiji ticaju bile i druge vjerske priče i spisi, a među Bugarima i Srbima i da se, takoreći,
ne postoji zapravo ništa novo. Ono što slični spisi nastajali su i među prvim kr- svaki dan i dalje pronalaze. Ali i u ruskoj
zovemo novim u najboljem slučaju pred- šćanima brzo uz evanđelja. Crkva ih nije narodnoj podsvijesti ostalo je živo sjeća-
stavlja novu kombinaciju starih eleme- priznala, ali je dio njih barem trpjela kao nje na porijeklo ovih knjiga, tako što Rusi
nata. Potreba za reformacijom izazvana pobožne predaje i legende. Većina njih je nevjerovatne stvari označavaju kao “bu-
je u Zapadnoj Evropi brojnim faktorima, pak utoliko strožije odbačena, proglašena garske bajke”. Najstariji poznati indeks
ali je ipak van svake sumnje plodono- apokrifnim ili gotovo prokletim, jer su iz Ruske crkve, koji je iz 14. stoljeća, kao
sno i poticajno sjeme došlo iz bogumil- ovih razmirica oko takvih spisa proizaš- autora velikog dijela ovih prokletih spisa
stva. Od Erazma i Melanhtona, čak i od la prva zastranjivanja i pogrešan nauk. navodi upravo jednog bugarskog popa po
Kalvina i Lutera, riječju: od svega što u Ovakve apokrifne, nekanonske knjige imenu Jeremija. Historijska je činjenica
reformaciji manje ili više znači – kritika pojavile su se odmah na početku na he- da su bizantijski carevi u 8. stoljeću radi
i sloboda istraživanja, naprimjer – bo- brejskom, arapskom, kasnije i na grčkom zaštite sjevernih granica Carstva naselili
gumili su veoma daleko. S druge strane, jeziku, ne sadržeći samo praznovjerje već u Trakiji armenske plaćenike koji su pri-
u bliskoj su vezi s prorokom Johannom i puno poezije. Sastavljene u duhu naro- padali manihejskoj sekti pavlikanaca. Ovi
von Lendenom, albižanima, valdencima da i na narodnom jeziku, sve su se širile Armenci bili su u uskoj vezi s Bugarima

STAV 19/11/2020 61