Page 62 - STAV broj 298

FELJTON

i već se car Boris ubrzo nakon primanja
kršćanstva žalio kod pape da Armenci Nedovršeni stećak kod Blaca
drže propovijedi po zemlji. Oni su za-
jedno s “lažnim knjigama” mogli naići
na dobar prijem utoliko lakše što su bili
u skadu sa starim paganskim predajama;
ali ako se ovo i izuzme, oni su duhu na-
roda bili bliži negoli Bizantijska crkva
sa svojom krutom raskoši, svojom jalo-
vom skolastikom; oni su bili upućeni u
svako pitanje o kojem su Crkva i njeni
propisi šutjeli; znali su lijeka svakoj ne-
volji, zaposjeli su maštu naroda i nisu za-
zirali ni od tumačenja zvijezda, čarobnih
formula i sredstava protiv bolesti i svih
životnih patnji. Što je izrazitije moć Cr-
kve i države protiv njih nastupala, to su
se oni više oslanjali na sklonosti naroda
iskorištavajući pritužbe i opće narodno
nezadovoljstvo vlastodršcima. Bugarski
heretizam na taj način pravi Pravoslav-
noj crkvi sve veće poteškoće. Konačno se
pojavljuje pod carem Petrom jedan sveće-
nik po imenu Bogumil, koji je vjerovat-
no identičan s “bugarskim svećenikom
Jeremijom”, a koji cijelom tom heretič-
kom pokretu daje organizaciju i ime. On
postavlja apostole, propovijeda s velikim
uspjehom te uskoro i sin i snaha cara Sa-
muila postaju njegove pristalice. Bizantij- pergamentnom kodeksu isti taj spis, u knjiga: “Pitanja teologa Ivana Kristu na
ski crkveni pisci, uglavnom bugarski pop kojem se Jeremija izričito navodi kao brdu Tabor”. Jedan rukopis iste te knjige
i crkveni pisac Kozma, redovno spomi- autor, našao pod drugim naslovom. Ru- postoji iz 14. stoljeća. Apostol Ivan uživa
nju ovog Bogumila i Jeremijine indekse. ski indeksi tog Jeremiju nazivaju i veli- kod bogumila posebno poštovanje. A isto
Samo jedna indijska kopija s početka 17. kim vračem koji je bio i u podzemnom to apokrifno djelo bilo je jedan od naj-
stoljeća navodi obojicu. Međutim, teško svijetu, “na Werziulowe Kolu”. Ruskim cjenjenih spisa albižana. Cjelovit latin-
se može povjerovati da ova dva imena ne učenjacima je to podzemno Vrzino kolo ski tekst objavio je prvo u Parizu 1691.
označavaju istu osobu. Jer crkveni pisci bilo zagonetka. Jagić ga ja dovoljno do- godine dominikanac Benoist u svojoj
sigurno ne bi zaboravili spomenuti Jere- bro objasnio na osnovu srpske legende “Historiji albižana”, a latinski rukopis
miju, ako on u njihovim očima nije va- po kojoj čarobnjaci, vještice i “groban- nosi naslov “Hoc est secretum Haereti-
žio za nekog identičnog s Bogumilom. žijaši” završavaju dvanaest škola i tek u corum de concoresioportum de Bulgaria
Jedan Indijac iz 1608. godine ukazuje na trinaestoj bivaju primljeni u tzv. “Vrzi- a Nazario, suo episcopo, plenum errori-
oba identiteta, tako što za Jeremiju kaže no kolo”. Južnoslavenski “grobanžijaš” bus”. Ovaj latinski tekst puno je cjelovitiji
da je on “Bogu ne mil”. Najvjerovatnije je iskrivljeni oblik riječi nekromantija, od slavenskog rukopisa. Tako je na čudan
je Jeremija uz svoje ime, koje je zvučalo međutim Vrzino kolo je Vergilijevo kolo. način najcjelovitiji bogumilski spomenik
strano, uzeo karakteristično slavensko Srednji vijek je Vergilija poznavao više kao pismenosti do nas dospio u jednoj pre-
ime Bogumil i pod tim imenom postao čarobnjaka nego kao pjesnika, s obzirom daji zapadne reformacije. Cijeli rukopis
poznat među Slavenima. na to da se i Dante oslanja na ovo shva- propovijeda o dualizmu između princi-
Naposlijetku ćemo još spomenuti da tanje. Ali spisi ovog Jeremije Bogumila pa Dobra i Zla, koji su bogumili preuzeli
je Jagić 1873. godine otkrio stari bugarski poznati su iz još jednog zapadnoevrop- od manihejaca. Zemlju nije stvorio Bog
rukopis koji smatra jednim Jeremijinim skog izvora, koji ujedno opipljivo svjedo- nego Sotona, koji se prije svog pada zvao
“lažnim” djelom. Ovo mišljenje se potpu- či o utjecaju koji su bogumili izvršili na Satanael i kojem je Bog darovao moć na
no potvrdilo 1875. godine, nakon što je zapadnu reformaciju. U ruskom indeksu sedam dana. Nakon stvaranja vidljivog
Andrej Popov u jednom Novogradovom nalazi se između ostalog i jedna apokrifna svijeta Sotona je oblikovao jedan ljudski
lik i naredio anđelima sedmog neba da
uđu u njega; zatim je oblikovao ženski
lik i naredio anđelima drugog neba da
Ko su i šta su bili ovi bogumili? Zanimljivo pitanje. Naime, odu u njega “et praecepit opus carnale
pokazat će se da je bogumilski princip takoreći princip facere in corporibus luteis”.
Ovdje nalazimo razlog zbog kojeg su
bosanske historije. To je osa oko koje se sve vrti, tako da se strožiji bogumili bračni život smatrali
sve što nema veze s njim ograničava na rivalstvo za ličnu gotovo grijehom a slična učenja vlada-
ju i danas među ruskim skopcima. Ali
moć. To ide tako daleko da se može reći da su bogumili i cijeli Stari zavjet je djelo Sotone, koji
je obmanuo patrijarhe, tako što se pred-
osnovali bosansku državu i da su oni krivi za njenu propast stavljao kao Bog, dok Krist nije došao

62 19/11/2020 STAV