Page 53 - STAV broj 386

neovisno od toga da li će njena novcu različitih serija. Možda
knjiga nekada biti prevedena ili najznačajniji primjerak jeste
distribuirana u našim krajevima, veliki zlatnik kralja Tvrtka iz
posebno je zanimljivo njeno ot- 14. stoljeća, gdje se nalazi grb s
kriće koje se odnosi na ljiljan kao ljiljanima, dok sa strana sadrži
značajan heraldički motiv. Ali po još jedan ljiljan.
prvo da vidimo kako se to uklapa Po pitanju bosanskog sred-
u društveno-političke smjernice njovjekovlja i ljiljana, imamo i
proteklih tri decenije otprilike. plašt kralja Tvrtka koji je pro-
Naime, u klasičnoj velikosrp- nađen 1910. godine u njegovom
skoj propagandi ljiljani su naj- grobu, u mjestu Arnautovići po-
prije smatrani jednim od simbo- kraj Visokog. Arheolozi su on-
la nemanjićke dinastije, te ih je dje našli rijedak prizor. Naime,
kao takve bespravno naslijedila preko kamenog stećka, groba
država Bosna i Hercegovina, a Tvrtkovog, još je stajao prebačen
onda i Armija Republike Bosne kraljevski plašt, i to onako kako
i Hercegovine prije tridesetak je ostavljen prije više od sedam
godina. Nakon što su možda stoljeća. Imao je vezene grbove sa
uvidjeli da ovakva teorija nema žutim ljiljanima. Naravno, tu je i
uporište u mnogim historij- moguća poveznica s endemičnim
skim enciklopedijama, onda cvijetom poznatim pod latinskim
su isti propagandisti prešli na nazivom Lilium bosniacum, to jest
tvrdnju da je “muslimanska rijetkim prirodnim cvijetom žu-
vojska”, što im je uobičajeni tog ljiljana kojeg su kao takvog u
naziv za Armiju RBiH, kori- svoje tekstove uvrstile i međuna-
stila “hrišćanski” simbol. Pri rodne botaničke enciklopedije, a
ovome su se referirali na pre- koji raste na određenim bosanskim
težno katoličko vjerovanje iz planinama, s određenom klimom
centralne i zapadne Evrope, i vrstom tla.
po kojem ljiljan kao trolisni Pošto veza sa srednjovjekov-
cvijet predstavlja dogmu o nim ljiljanima u Bosni ne presta-
trojstvu iz crkvenog učenja, je s dolaskom Osmanlija, samo se
istodobno i simbol nevino- nastavlja uz još jedan jezički izraz,
sti, zbog čega se pojavljivao pored ljiljan i krin, sada je u upo-
uz neke portrete Djevice Marije. S jedne je tako poslije stigao i u srednjovjekovnu trebi i imenica zambak. Stavljali su
strane su djelimično upravu, pošto ljiljani Bosnu, nije poznato, ali je potvrđeno da ga stari Bošnjani na muslimanske nišane
u gotovo istoj stilizaciji jesu korišteni u je već dugo ukorijenjen u Bosni kao dr- i na poneke džamije. Može se naprimjer
križarskim ratovima, a najviše su ih nosi- žavno, a i narodno obilježje, ne samo od vidjeti iznad mihraba džamije Husejnije
li francuski križari, a i danas označavaju 1992. godine, kako to djeluje neupuće- ili recimo u Sarajevu iznad glavnog ulaza
francusko kraljevsko plemstvo. S druge nima. Ljiljani kao simbol pronađeni su džamije Magribije. Dok traju dileme kod
strane, nisu se potrudili, barem ne javno, i među rimskim iskopinama oko Ilidže, nekih Bošnjaka ili bosanskohercegovač-
da istraže porijeklo heraldičkog ljiljana u starim više hiljada godina. kih patriota općenito, da li biti više pri-
Evropi, preciznije Francuskoj, odnosno u vržen ljiljanu kao državnom obilježju,
Katoličkoj crkvi, u čijem ga okrilju nije DUGA TRADICIJA DRŽAVNIH OBILJEŽJA nacionalnom, historijskom, ili više vjer-
bilo izvorno nego je naknadno usvojen. Za Bosnu se među pojedinim histo- ski nadahnutim motivima, s ovoliko na-
Diane Darke otkriva da je ljiljan kao ričarima smatra da je jedna od rijetkih učno potvrđenih detalja trebalo bi da se
službeni znak, ovakvog dizajna kakvim ga evropskih zemalja koja ima toliko dugu ukine takvo dvoumljenje. Ljiljani mogu
znamo i danas, bio najprije simbol dvo- tradiciju državnih obilježja. To su, po- biti istodobno i vjerski, i kulturni, i na-
ra Nura ad Dina, muslimanskog vladara red ostalog, veliki državni štembilji ko- cionalni, i državni simboli.
sirijske citadele korištene u odbrani od jima su ovjeravani međunarodni ugovori. Ako se domaće potvrde i dokazi neko-
križara krajem jedanaestog stoljeća po gre- Na njima je uz druge sadržaje nerijetko me ne sviđaju ili ih neko smatra subjek-
gorijanskom kalendaru. Ona ističe kako bio prikazan i grb s ljiljanima. Takav je- tivnim, pristranim, onda neka presluša
je to bio njegov zvanični grb, a da su ga dan pečat iz razdoblja kralja Tvrtka I, intervjue britanske istraživačice Diane
poslije najvjerovatnije prisvojili francu- uz grb, sadrži i zastavu sa šest ljiljana. Darke, njena predavanja, ili prostudira
ski križari te ga prenijeli u Evropu. Da li Isto je pronađeno i na starobosanskom njenu knjigu o istoj temi. n
Diane Darke otkriva da je ljiljan kao službeni znak, ovakvog dizajna kakvim ga znamo i danas, bio
najprije simbol dvora Nura ad Dina, muslimanskog vladara sirijske citadele korištene u odbrani
od križara krajem 11. stoljeća po gregorijanskom kalendaru. Ona ističe da je to bio njegov zvanični
grb, a da su ga poslije najvjerovatnije prisvojili francuski križari te ga prenijeli u Evropu. Je li tako
poslije stigao i u srednjovjekovnu Bosnu, nije poznato, ali je potvrđeno da je već dugo ukorijenjen
u Bosni kao državno, a i narodno obilježje, ne samo od 1992. godine, kako to djeluje neupućenima.

STAV 29/7/2022 53