Page 56 - STAV broj 386

DRUŠTVO

Piše: Nedim HASIĆ
U
decembru 1900. godine peticija
koju je potpisalo nekoliko musli-
manskih plemića iz cijele Bosne i
Hercegovine dostavljena je Béni-
ju Kállayu de Nagy-Kállóu (u bosanskoj
historiografiji poznatijem po njemačkom
imenu Benjamin von Kállay), tadašnjem
zajedničkom austrougarskom ministru
finansija i upravniku Bosne. Peticijom
su zahtijevali veću autonomiju u pogledu
islamskog obrazovanja i samouprave. Njo-
me je, međutim, također osuđen fenomen
muslimanskih žena koje napuštaju svoje
muževe protiv njihove volje i bez službe-
nog razvoda.
Prema peticiji, ovakvo stanje stvari bilo
je “protiv [njihovih] vjerskih institucija” i
moglo bi “uništiti temelje islamskog braka
i porodičnog života”. Postavljen je zahtjev
da se šerijatskim sudovima daju izvršne
ovlasti i da su ovlašteni izricati novčane
i zatvorske kazne. Tom su peticijom na-
Osmansko pravo glašene napetosti i izazovi s kojima se ve-
ćinski kršćanska Austro-Ugarska suočila
i Austro-Ugarska pri integraciji Bosne, teritorija na kojem
je više od jedne trećine stanovništva bilo
muslimansko.
ŠERIJAT, BRAK REFORMA SUDOVA

Na Berlinskom kongresu u junu i julu
1878. Austro-Ugarska je dobila mandat za
okupaciju osmanske pokrajine Bosne. Iako
I MORAL U je Bosna ostala de jure dio Osmanskog Car-
stva sve do svoje formalne aneksije 1908.
godine, njome će upravljati Austro-Ugar-
ska. Austrougarska uprava inkorporirala
je postojeći, pluralistički osmanski pravni
HABSBURŠKOJ poredak tek postupno uvodeći nove zakone
i reforme koje su bile prilagođene specifič-
noj pravnoj i društvenoj situaciji kakva je
vladala u Bosni. Nizamijski (redovni) su-
dovi, koji su uspostavljeni u Bosni 1865/66.
kao dio tanzimskih reformi, nastavili su
BOSNI upravljati svim građanskim poslovima,
izuzev pitanja koja su spadala u djelokrug
posebnih trgovačkih, konzularnih, šerijat-
skih, odnosno crkvenih sudova.
Habsburška uprava nastavila je s mi-
Centar za austrijske studije Univerziteta Minnesota objavio je 53. broj llet sistemom, prema kojem su porodične
i bračne poslove uređivale vjerske insti-
časopisa Austrian History Yearbook. Između ostalog, u njemu je objavljen tucije. Šerijatski sudovi došli su pod kon-
i članak pod naslovom Contesting Juridical Authority: Sharia, Marriage trolu habsburške administracije, ali im je
dopušteno nastaviti suditi u stvarima ve-
and Morality in Habsburg Bosnia and Herzegovina. Autorica Ninja zanim uz porodicu, brak i nasljedstvo. Taj
Bumann s Instituta za istočnoevropsku historiju Bečkog univerziteta je kontinuitet pravno kodificiran usvaja-
njem Zakona o djelokrugu šerijata 1860.
Samo nekoliko mjeseci nakon okupa-
analizira način na koji je Austro-Ugarska nakon okupacije Bosne cije, građanske sudove (nasljednike ni-
integrirala postojeći osmanski pravni sistem i transformirala šerijatske zamijskih sudova) počeli su popunjavati
sudove kojima je data posebna nadležnost u oblasti porodičnog i službenici iz drugih dijelova Austro-Ugar-
ske. Ranije su lokalne kadije sjedile i na
bračnog prava. Stav donosi skraćenu verziju naučnog rada. šerijatskom i na nizamijskom sudu, tada

56 29/7/2022 STAV