Page 27 - STAV broj 424

Kraljevskoj banskoj upravi Drinske banovine na tu presudu. Spa-
ho je u svojoj žalbi navodio da tekst Punktacija nije bio namije-
njen za javnost, te da je u javnost dospio bez njegovog znanja Zbog
ovih punktacija, Spaho je 1. 2. 1933. osuđen na 20 dana zatvora, a
i novčano je kažnjen s 5.000 dinara. Skupa s njim u sarajevskom
zatvoru je bio i dr. Halid-beg Hrasnica.
Drugi je bajramski događaj, nažalost, crnim slovima upisan
u historiju Bošnjaka na jugoslavenskim prostorima. Još 1920. i
1921. godine trajali su teror i sistematsko nasilje nad muslimani-
ma istočne Bosne i Hercegovine i u Sandžaku. Ali masakr u cr-
nogorskim Šahovićima je bio najveći zločin nad muslimanima u
mirnodopskim uslovima u Kraljevini. Izvršen je na Bajram 9. i
10. novembra 1924. godine u mjestu koje se danas zove Tomaševo
kod Bijelog Polja u Crnoj Gori. Crnogorci i Srbi iz plemena Va-
sojevići, ne štedeći djecu i žene, na najmonstruozniji način pobi-
li između 500 i hiljadu Bošnjaka. Ovaj je genocid prouzrokovao
etničko čišćenje i egzodus Bošnjaka iz bjelopoljskog kraja, ali i
šireg područja Sandžaka, uglavnom u Türkiye.
Ni danas se ne zna tačan broj žrtava niti je za ovaj zločin bilo
ko odgovarao jer nikada nije provedena istraga. Niko se od Boš-
njaka nikad više nije vratio u Šahoviće. Zemlja im je rasprodata
ili oduzeta. Raselila su se brojna plemena Kolašinaca, Mekića, Dr-
pljana, Hadžibulića, Kolića, Kalića, Hota, Hasića, Alomerovića,
Mušovića, Kovačevića, Hamzića… Selo je ostalo pusto, a poslije
način svojim crnim likovima i arapskim odijelom oživljavali Čar- Drugog svjetskog rata pravoslavci su mu ime zamijenili u Toma-
šiju. S njima bi ionako šarena Čaršija postajala još šarenija. Arapi ševo, po Tomašu Žižiću, koji je kao partizan poginuo s Rifatom
su, osim Čaršijom, znali proći i onim modernijim dijelom Sara- Burdževićem. n
jeva. I tu su izazivali pozornost i pažnju prolaznika, ali su i sami
bivali iznenađeni višespratnicama i puno širim ulicama od onih
na Čaršiji. Iz jednog gotovo orijentalnog Sarajeva, što i jeste bila
sarajevska Čaršija, odjednom bi se našli u centru nekog drugog
srednjoevropskog Sarajeva, među ljudima obučenim po posljed-
njoj evropskoj modi, u odijelima kakva su sretali po nekim dru-
gim zemljama i krajevima kroz koje su prošli na putu za Bosnu...“

zločin u šaHoVićima
Ipak, dva će Bajrama iz tog međuratnog razdoblja ostati zapam-
ćena i do dan-danas. Krajem ramazana, u januaru 1933. godine,
u kući Vejsila Bičakčića sastavljena je rezolucija, poznata poslije
kao Sarajevske ili Bajramske punktacije jer je narodu dijeljena za
Bajram. Značaj ovih punktacija bio je veliki. Njima je JMO prvi
put tokom diktature objasnila i predstavila vlastito stajalište o po-
litičkom stanju, a s druge strane postavljeni su i zahtjevi o položa-
ju Bosne i Hercegovine u sklopu budućeg državnog preuređenja.
Punktacije su bile uspješno distribuirane među Bošnjacima, a
režim je kažnjavao posjednike ovog dokumenta. Odnosi između
opozicije na čitavom području Kraljevine Jugoslavije, a uslijed
ovakvog razvoja, bili su narušeni. Posebno je JMO bila u određe-
noj stagnaciji, tako da je tek u drugoj polovini 1933. godine po-
čela obnavljati kontakte, u prvom redu sa srpskom stranom. Ono
što je sve okrenulo naglavačke bio je atentat na kralja Aleksandra
u Marseilleu oktobra 1934. godine.
Osnivanjem Jugoslavenske radikalne zajednice (JRZ), nakon
atentata na kralja, Mehmed Spaho ulazi u Vladu Milana Stojadi-
novića kao ministar saobraćaja. Ključni uvjet za ulazak JMO-a u
novu vladu i Jugoslavensku radikalnu zajednicu (JRZ) bio je ve-
zan za jačanje islamske vjerskoprosvjetne i vakufske samouprave
koja je tokom diktature bila poljuljana.
U tim punktacijama, podsjeća Husnija Kamberović, kritizira
se centralističko uređenje države, te zastupa decentralizirana dr-
žava ravnopravnih političko-historijskih jedinica, u kojoj bi Bo-
sna i Hercegovina „kao najstarija historičko-politička jedinica [...]
bila jedna od tih ravnopravnih jedinica“. Zbog ovih Punktacija,
Uprava policije je 31. januara 1933. izrekla Spahi 20 dana zatvora
i 20 dinara takse na presudu. No, Spaho se 7. februara 1933. žalio

STAV 21/4/2023 27