Page 68 - STAV broj 238

DRUŠTVO

tamnicu i oslobode uhapšene Židove.
Paši je uspjelo, da na neka stražnja vrata
umakne i da pobjegne u Travnik. Kratko
vrijeme iza toga, god. 1819. prognala ga
je visoka porta u Malu Aziju.”

MEÐ
“Kao autentična etnička i kulturna
zajednica Jevreji se uklapaju u historijski
mozaik Bosne u 16. vijeku. Kada su na-
kon egzodusa 1492. godine protjerani iz
Španije, prostori Osmanske države bili su
za njih anticipacija egzistencijalnog mira
i sigurnosti. Ta teokratska islamska drža-
va, čiji su društveni postulati normirani
Kur’anom, podanicima svih monoteistič-
kih religija pružala je imovinsku zaštitu,
slobodu vjeroispovijesti, garanti života i
pravnu sigurnost. Uvažavajući odredbe
Kur’ana, negirala je antisemitizam, kao i
svaki drugi rasizam i vjersku netoleranciju.
Sve lojalne podanike aktivno je uključivala
u izgradnju svog društveno-ekonomskog
poretka”, piše Hatidža Čar-Drnda iz sara-
jevskog Orijentalnog instituta o tome ka-
kav je bio društveni i pravni status Jevreja
u Sarajevu tokom 17. stoljeća.
Relativno malobrojni u odnosu na pri-
padnike drugih etničkih i konfesionalnih
zajednica, koje su najvećim brojem činile
autohtone pripadnike bosanskog bića, Je-
vreji su u novoj sredini izgrađivali gotovo
hermetički zatvorenu zajednicu. Ranije Grob Moše Danona
napaćenom sudbinom obilježena svijest
izgradila je u njima odnos dublje distance
naspram drugih vjerskih i etničkih sku-
pina, što se manifestiralo u privatnosti
života. Međutim, aktivno su se, zajedno
s drugima, uključili u egzistencijalne
oblike života Sarajeva, kao i u njegovu
duhovnu i kulturnu klimu. Svoj identi-
tet i svoju kulturnu sferu nesmetano su
mogli njegovati i održavati jer Osmanska
država nije imala tendenciju kulturnog
i nacionalnog odnarođivanja. Već rani-
je profiliran duhovni život, u različitim
oblicima, obogatio je bosanski kulturni
ambijent novim sadržajima.
Sarajlija Eliezer Papo profesor je na
Univerzitetu Ben-Gurion u Beer-Ševi.
Objavio je nekoliko naučnih radova na
hebrejskom, engleskom, ladinu i bosan-
skom na temu jevrejskog prava i filozofije
te jevrejsko-španske književnosti. Papo je carstvu. Živa istina! Ne postoji ni jedna reda, te kao takvi nisu mogli obnašati javne
i autor historijskog romana o Sarajevskom jedina osmanska fetva ili carski ferman funkcije, plaćali su džiziju (poseban porez
purimu nazvanog La Megila de Saray. Na- koji bi diskriminisali Jevreje u odnosu na za nemuslimane) i bili izloženi čitavom
pisan je na ladinu i objavljen u Jeruzale- druge nemuslimane”, kazao je Papo prije nizu restrikcija čije je cilj bio podvlačenje
mu 1999. godine. nekoliko godina za list Behar pričajući o njihovog inferiornog položaja u odnosu na
“Jevrejima je u Osmanskom carstvu svom romanu. carsku vjeru. Na primjer: zabrana jahanja
bili poprilično lijepo, a često i mnogo ljep- I nastavlja: “Istovremeno, valja podvući, ili pasanja oružja u prisustvu muslima-
še negoli u katoličkoj Evropi. Ilustrativan do Ðulhane hatišerifa iz 1839. (kada počinju na, zabrana odijevanja odjeće i obuvanja
je poziv jedrenskog romanijotskog rabina reforme u pravcu stvaranja građanske obuće određenih jarkih boja koje su bile
Isaka Sarfatija iz 1454. godine Aškenaskim države) Osmansko carstvo nije bilo država rezervirane samo za muslimane. Iskreno
jevrejima da napuste katoličku Evropu i svih svojih građana – nego islamska država govoreći, ove odredbe nisu Jevrejima teš-
skrase se u benevolentnom Osmanskom u kojoj su nemuslimani bili građani drugog ko padale jer su zauzvrat dobili ne samo

68 26/9/2019 STAV