Page 71 - STAV broj 238

koje je rabi Moše Danon izašao kao ču- porušila i spalila sve u Stocu, oborila je i hercegovačkog krečnjaka. Pod njima su
dotvor i spasitelj.” malu židovsku bogomolju. Nju je, zaraslu pokopana dva vojnika Jevreja koji su se
Kriza je, naravno, bila situacija s Ruž- u oštru hercegovačku travu i drač, takvu, nalazili u Stocu, tamo umrli i, u nedo-
di-pašom, koju list detaljno opisuje, a onda naherenih zidova i urušena krova, zatekao statku jevrejskog groblja, sahranjeni kod
donosi detalje Danonove smrti. “Veselje iz kuće prognani Mirsad Medar, vrativ- starijeg nadgrobnog spomenika sa kojim
je obladalo nad gradom i u istoj godini su ši se godine 1997. Prvo što je uradio bilo nemaju ništa zajedničko jer je nadgrobni
svi općinari, koji su bili u zatvoru, dobi- je da očisti malo groblje triju sarkofaga spomenik ranijeg datuma. Povodom toga,
li sina. Od ovih, one godine rogjenih, je hahan-baše Mojsija i dvojice austrougar- u jevrejskom svijetu postojala je izreka:
zadnji umro neki Hajim Kamhi godine skih vojnika poginulih u otporu zapremi ‘Blago onoj dvojici kada su sahranjeni
1899. Rabi Mošo Danon izašavši iz za- bosanske zemlje, pa su i njih ukopali tu, kod onog dobrog čovjeka’”, opisuje Ri-
tvora živio je u Sarajevu još 10 godina i pored zapamćenog rabina 1898. godine. zvanbegović, koji piše i o tome kako je
1830. godine pošao je u Erec Israel. Po- Taj nevoljni židovski grob stalno opomi- Danonov grob postao mjesto hodočašća.
veo je i svoju porodicu, ali je na polasku nje da je sudbina ljudi određena ‘nepro- “Po izlasku iz zatvora, Danon je nare-
iz Sarajeva rekao, da će se njegova poro- mijenjenim zakonom’ življenja s drugim i dio da se za onu svotu novaca koja je bila
dica vratiti natrag, te ju je zato preporu- drukčijim, da su ljudi ‘proizvođači histo- sabrana za njihov otkup, a koja je paši bila
čio nekim odlicnim gragjanima. Stigav- rije’, privremeni i egoistični”, napisao je premalena, sagradi hram kod Bezistana
ši do Stoca stade na jednoj livadi pred Kajan prije nekoliko godina u Dnevnom u Sarajevu. Prikupljena svota iznosila je,
ulazom u grad, gdje ga iznenada zateče avazu, a rad o stećku na Danonovom gro- kako je bilo zabilježeno u knjizi priloga,
smrt, a porodica mu se vrati natrag u Sa- bu u Stocu napisao je prije nekoliko go- 15.000 dukata. Paša je tražio 500 kesa gro-
rajevo. Nekoliko godina iza smrti ovog dina i Izet Rizvanbegović. ša, na ime krvarine. Rabin Mojsije Danon
velikog hasida odlučiše bosanski Jevreji “Pored srednjovjekovne nekropole se zavjetovao da će otići u Palestinu, ako
iz pieteta prema njemu svake godine na na Radimlji, Stolac je bogat gradinama, se izbavi iz zatvora, a ako na putu umre,
dan smrti, pohagjati njegovu grobnicu i crkvinama i raznim preostacima iz peri- da ga na tom mjestu i sahrane. Zaista,
obavljati tu molitve, te se to i danas sva- oda Ilira i Rimljana, zatim građevinama na putu u Palestinu zateče ga smrt na
ke godine provagja. Malo hercegovačko i predmetima iz perioda Slovena i Tu- Vidovom Polju kod Stoca. Njegov pra-
mjesto Stolac, kamo po svoj prilici prije raka. Jedan dio tih lokaliteta je ispitan tilac javi to jevrejskoj opštini u Mostar,
godine 1830. nije stupio ni jedan Židov, i naučno obrađen, ali još postoji dobar jer Jevreja u to vrijeme nije bilo u Stocu.
krije grob čovjeka, kojega bosanski Je- dio nedotaknutih. Jedan od takvih je Mostarski Jevreji dođoše u Stolac i ispu-
vreji drže za svoga najvećeg čudotvorca.” srednjovjekovna nekropola sa stećcima niše želju Mojsiju Danonu, sahranivši
O grobu Moše Danona u Stocu pisao na Gorici i nešto dalje od nje, po prilici ga na Krajšini kod Stoca. Po prilici prije
je i istraživao i Ibrahim Kajan. “Hebrej- na udaljenosti oko 700 m sa gornje strane 60 godina otkupio je to zemljište Daniel
skim slovima u kamenom sarkofagu toli- ceste na putu Mostar – Stolac, na mjestu Mojsije Salom iz Sarajeva zvani Šćupli-
ko nalik obližnjim stećcima, u prijevodu zvanom Krajšina, jevrejsko svetište – sa- ja, prozvan tako po tome što se doselio iz
na bosanski, piše, između ostalog: ‘RA- stajalište. To je malo groblje sa svega tri Skoplja (Turski Uskuplu — Skopljak, a
BIN MOŠE DANON / Bio je naš učitelj nadgrobna spomenika. Najstariji jevrejski u Bosni se govorilo Ušćup). Salom je ob-
i rabin / Njegova dobra djela / Neka nam grobovi, razasuti po Bosni i Hercegovini, novio spomenik, sagradio zgradu za sa-
pomognu! / Amin! / Odijelio se od ovo- imaju oblik stećaka čije je čelo ispisano stajalište i ogradio zemljište. Tu su se sa-
ga svijeta / Dana 20. sivana 5590. /1830./’ hebrejskim jezikom i pismom… Jedan stajali Jevreji iz bliže i dalje okoline radi
Zanimljivo je da se za ovo memorijalno od ta tri spomenika nema nikakva nat- obnavljanja uspomene na rabina Mojsija
mjesto, puno svetosti, gotovo dvije stoti- pisa. Na drugom čitamo ‘ARNOLD SIL- Danona. Na dan njegove smrti čitale bi
ne godina brine isključivo jedna musli- BERSTEIN gestorben im Mai 1898.’ Ova se cijele noći molitve, a ako bi toga dana
manska porodica, obitelj starosjedilačkih dva spomenika naknadno su podignuta bilo nevrijeme, onda bi se molitve čitale
Medara. Nakon što je divlja sila 1993. pored glavnog, koji je isklesan od bijelog u kući koju smo nazvali sastajalište.” n

STAV 26/9/2019 71