Page 69 - STAV broj 238
P. 69
autonomiju – nego i državnu zaštitu za time njegovo. Kad se sve sabere i oduzme,
život po svom zakonu. Dapače, može se imajući na umu naše današnje standarde
čak reći da su Jevreji u Osmanskom carstvu tolerancije i zaštite prava manjina, mislim
bili pozitivno diskriminisani. Na primjer, da bi se cijelo osmansko poglavlje sefardske
na Jevreje se nije primjenjivao najgrozo- historije danas najbolje dalo sumirati rije-
morniji osmanski instrument reifikaci- čima: Bilo je lijepo i lijepo je što je bilo.”
je (pretvaranja u stvar, pokretno dobro)
nemuslimana: devširma ili danak u krvi. KABADAHIJA MEHMED RUŽDI-PAŠA
Dok su stotinama godina janjičari (i sami Sarajlije su, kako to u feljtonu objav-
porijeklom oteta kršćanska djeca) ‘ubirali’ ljenom prije nekoliko godina u Slobodnoj
kršćansku djecu po Rumeliji (osmanskom Bosni piše jedan od najpoznatijih poznava-
Balkanu) i Anadoliji, jevrejske su poro- telja historije ovog grada Valerijan Žujo,
dice toga bile pošteđene. Razloga je za to uživale razne privilegije u Osmanskom
više: devširma se sprovodila prvenstveno carstvu, što, tvrdi on, govori više o nji-
u selima, a osmanski Jevreji su bili gotovo hovoj nego o carevoj snazi i odlučnosti.
isključivo urbana populacija. Osim toga, “Kao rezultat stoljetnih napora, grad
Porta je znala da su kršćani vezani za ze- je uređen kao esnafska republika, koja je
mlju, jezik i kraj – te da većina neće odse- prema Carigradu nastupala manje poda-
liti ako zulumi ne pređu određenu mjeru. nički, a više partnerski. To je značilo, mi
Jevreji su, međutim, bili daleko mobilni- ćemo urediti život u gradu prema našim
ji, pa su se u slučaju otmice djece mogli i običajima i interesima, ustanovit ćemo
iseliti džematile. Uostalom, kao zanatlije, red i uredno ga kodificirati, a caru ćemo
trgovci i pripadnici slobodnih profesija davati carevo i odazivati se pozivima u
(ljekari, farmaceuti i slično), Jevreji su vojsku. Na temelju carske muafname, od
bili daleko bitniji za osmansku privredu 1572. godine pa do 1850. godine, građani
nego ruralno zemljoradničko stanovniš- Sarajeva su uživali privilegije slične po-
tvo. Kad je, svojevaktile, sultan Bajazit vlasticama građana takozvanih ‘slobodnih
primio Jevreje prognane iz Španjolske, on kraljevskih gradova’ u feudalnoj Evropi.
se nije mogao čudom načuditi da Fernan- Sarajevo je bilo oslobođeno nekih finan-
do i Izabela lišavaju svoje carstvo ovog ra- sijskih davanja i kuluka. Muafnama je
dinog i benignog elementa, unapređujući obnovljena 3. rebiul-ahira 1113. godine
Stolac
STAV 26/9/2019 69
