Page 46 - STAV broj 437

DRUŠTVO
DRUŠTVO

Jezički savjeti dr. sc. Alena Kalajdžije (43. dio)

POŠTOVANI PARTNERI, KOLEGE,

KOMPANJONI, JATACI I ORTACI; DRAGI

DRUGOVI, PRIJATELJI, JARANI, AHBABI!

Piše: Alen KALAJDŽIJA

Dr. sc. Alen Kalajdžija naučni je savjetnik Instituta za
jezik Univerziteta u Sarajevu, u kojem je obavljao i
funkciju direktora u dvama mandatima. Njegova područja
zanimanja jesu lingvistika i historija jezika. Do sada je
ukupno objavio 72 rada, uključujući izvorne naučne članke,
stručne radove i prikaze, a istovremeno je učestvovao na
54 domaće i međunarodne naučne i stručne konferencije,
simpozija i okrugla stola, od čega su 25 učestvovanja
od izbora u zvanje višeg naučnog saradnika. Učestvovao
je na više od 60 stručnih tribina i promocija izdanja iz
oblasti bosnistike. Urednik je više od 20 izdanja Instituta
za jezik, od čega je u 14 izdanja bilo od izbora u zvanje
višeg naučnog saradnika, te je bio recenzent niza različitih
naučnih i stručnih djela iz oblasti bosnistike.

PROŠAO JUNI, LIPANJ, A DOŠAO JULI, SRPANJ

U bosanskom postoje dominantno dva paralelna tipa imena mje- se trebalo deklinirati kao Malija, Maliju, a ne *Malog, *Malom. U
seci koji dolaze iz rimskolatinske kulture odnosno iz stare slaven- tu skupinu spada čuveni pjesnik i sufija – Dželaludin Rumi, čije
ske jezičke tradicije. Ne treba posebno isticati da u bosanskom se ime upravo deklinira kao spomenuti primjeri: Rumija, Rumiju
jezičkom opticaju postoji i hidžretski kalendar za nazive mjeseci, itd. Zbog toga je jezičke ispravnije jun – juna, junu, junom..., kao
što još dodatno govori o slojevitosti kulture koja odraz obave- i jul – jula, julu, julom itd. Međutim, nije preporučljivo ova imena
zno nalazi i u jeziku. Kod nas generalno postoji rašireno mišlje- u nominativu mijenjati i prekrštavati bosansku jezičku praksu. U
nje da su lekseme tipa siječanj, veljača, ožujak, travanj, svibanj, datom slučaju najvjerovatnije je riječ o utjecaju njemačkog je-
lipanj, srpanj i drugi kroatizmi, što je i sa stanovišta etimologi- zika, u kojem se pojavljuju navedeni nominativni oblici, a da je
je i sa stanovišta književnojezičke tradicije neodrživo i netačno. onda naknadno samo razvijena paradigma prema kojoj se ove
Tako npr. čuveni sarajevski ljetopisac Mula Mustafa Bašeskija iz lekseme uklapaju u sistem imenica muškog roda. Ostaje, znači,
18. st. spominje tzv. narodne slavenske nazive za mjesece, što u bosanskom juni – juna, junu... odnosno juli – jula, julu...
govori o zastupljenosti ovih riječi u starijim vremenima. Prema Kad je posrijedi etimologija značenja, juni nosi ime po staroj rim-
tome, oprez u proglašavanju kroatizama. skoj božici Junoni, odnosno prema latinskom Iunius; juli je mje-
Kad je riječ o mjesecima junu i julu, postoje određene jezičke sec čije je ime posvećeno Gaju Juliju Cezaru, odnosno prema
nedoumice u vezi s njihovim oblikom. Uobičajeno je u srpskoj latinskom Iulius. Već se na prvi pogled i prema latinskom obliku
odnosno tačnije kazano srbijanskoj jezičkoj tradiciji ove mjesece riječi može zaključiti da u navedenim primjerima ne bi trebao biti
registrirati u obliku nominativa kao jun i jul. Na prostoru Bosne nastavak -i u nominativu, što govori u prilog naknadnog utjecaja
uobičajeni su oblici juni i juli, u Hrvatskoj se najčešće koriste sla- drugog jezika. Ime mjeseca lipnja veže se za vrijeme cvjetanja
venski nazivi, iako se mogu registrirati i oblici juni i juli. Zanimljivo lipa, a srpanj je u vezi s početkom korištenja srpa radi podrezi-
je da bi ispravan paradigmatski okvir za oblik juni bio junija, juniju vanja, osijecanja žitarica. Kako su juni i juli šesti i sedmi mjesec
i dalje, kao i juli, za koji dolaze paradigmatski oblici julija, juliju i u godini, valja spomenuti da su u hidžretskom kalendaru to džu-
dalje. Naime, u primjerima juni i juli miješaju se nastavci odre- madel-uhra, što znači drugi mjesec osušene zemlje, te redžeb
đenog vida pridjeva, iako naravno nije riječ o pridjevima. Slično odnosno redžep, što znači poštovanje.
tome pokazuje ime afričke države Mali, koja se deklinira kao Ma- A navedeni primjeri mjeseci pokazuju koliko su jezik i kultura po-
lija, Maliju i dalje, a slično je i s prezimenom Mali u Srbiji, koje bi vezani s geografijom.

46 21/7/2023 STAV