Page 41 - STAV broj 437

1872. pa je zbog toga bio protjeran. Vra-
ća se nakon nekoliko godina u Sarajevo
nakon što je Berlinski kongres 13. jula
1878. dao pravo Austro-Ugarskoj da oku-
pira Bosnu i Hercegovinu. Hadži Lojo se
nije suprotstavio samo okupaciji nego i
Istanbulu jer oni više nisu mogli garan-
tirati „stari poredak“.
Bio je narodni heroj, tvrdi Standard,
revolucionar ako hoćete, onaj koji je za-
govarao samoodređenje i osnovao svoju
revolucionarnu vladu. Istovremeno je bio
i agitator, čovjek koji je govorio jezikom
naroda, neko ko nije pripadao eliti. I to
ga je učinilo toliko popularnim. Bio je
„protiv onih gore“, vjerodostojan, blizak
narodu i borio se „za sirotinju i za obe-
spravljene“. Priča se da je djeci dijelio
meso, voće, odjeću, obuću i novac. Le-
genda također kaže da je bio toliko velik
i jak da je pobijedio medvjeda.
Prema pisanjima tadašnjih novina,
„Salih Lojo rođen je u Sarajevu na sje-
vernom kraju, gdje mu je otac bio imam
kući mu najbliže džamije. Kako on, tako
i brat mu Mustafa u mladosti su se poka-
zali kao osobito odrasli i jaki i kao takvi
nijesu htjeli zanimati se nikakvim zana-
tom, koji tjelesnu snagu i kretanje ne za-
htijeva. Obadvojica su zasluživali svoju
svakodnevnu hranu prenosom tovara na
konjima po Sarajevu, što za jedan stepen
više od hamala (nosioca), koji tovare na vremena korijen vuku tvrdnje o Hadži Loji zla činiti, koja pobudiše ovdješnju tursku
sebi nosi“, pišu Bosansko-hercegovačke no- koji počinje trgovati robom u vrijeme ne- vladu, da ga pozove k sudu, i kad se on na
vine, nastavljajući: mira. „Pošto se bijaše mnoga redovna i ba- to bjegstvom odazva, i pomoću svojih pri-
„Salih je imao iluma, to jest umio je šibozučka vojska u okolini Tuzle i Bijeljine jatelja i privrženika krijaše se sve do onoga
neke molitve na arabskom jeziku napisa- izkupila, pojavi se Hadži Lojo za leđima značajnoga dana: 4. srpnja ove 1878. godi-
ne, što iz knjige, što na izust čitati i to mu ove i proču se kao trgovac, koji kupuje i ne“, izvještavaju tadašnje novine.
je poslužilo, te je, pošto se ponudio upra- prodaje kradene konje i goveda i kontra-
vitelju džamije, gdje mu je otac imamom bandirani duhan, i kad vidje, da mu se to NARODNI ODBOR
bio, za hodžu uz istu džamiju nalazeće se sve kroz prste gleda, osmjeli se i poče opet Petog jula, nakon sabah-namaza,
primljen... Svaki Muhamedanac, koji vas pozvao je da se austrougarski general-
Koran na pamet nauči, nazove se hafiz (ču- ni konzul Konrad Wassitsch i njegovi
var). Tako je i hodža Salih Lojo dokazao da ljudi iz predostrožnosti istjeraju iz gra-
umije Kuran na izust, te je dobio počastni da prije dolaska austrijskih trupa, a 20.
naslov hafiz. Kako taj naslov, tako i njego- jula Narodni odbor, koji je Lojo stavio
va strogost u vjerozakonu dade povoda te pod svoju kontrolu, poslao je telegram
ga počeše uvažavati i širi muhamedanski Bismarcku u kojem je stajalo da se neće
krugovi. To mu je pomoglo te je mogao povinovati odlukama Berlinskog kon-
rečeni težki zanat ostaviti.“ gresa. Branit će se Bosna. Lojo i njegovi
Salih Vilajetović je nedugo nakon tražili su ostavku osmanskih zvaničnika.
što je stekao naslov hafiza obavio i hadž A onda je 25. jula Hadži Lojo zatražio
pa su ga zato Sarajlije i prozvale Hadži osmansko oružje. Vlast je bila u panici
Lojo, a tih godina raste njegova popu- kada je 27. jula Hadži Lojo, tada 44-go-
larnost među običnim svijetom. Kada je dišnjak, krenuo sa svojim narodom u
1863. iz Porte stigla dozvola za gradnju pravcu Konaka, gdje je paša boravio.
pravoslavne crkve, Hadži Lojo se pobu- Prije toga zaustavio se pred kućom Petra
nio i lobirao protiv gradnje crkve zbog Petrovića, koji mu je poklonio crvenu bun-
njenih predviđenih gabarita. Tadašnji du izvezenu zlatom. To se smatralo znakom
civilni guverner Bosne Osman-paša zbog bratimljenja muslimanskih i pravoslavnih
toga ga je prognao u Novi Pazar, gdje je Sarajlija. Pred Konakom je izbila pucnja-
Hadži Lojo živio do 1871. godine, kada va, a paša je bio primoran na bijeg 28. jula.
se vraća u Sarajevo. Istog dana u dvorištu Gazi Husrev-begove
Bile su to godine nemira i nereda, usta- džamije u Sarajevu imenovana je narodna
naka na različlitim krajevima Bosne. Iz tih vlast. Lojo je postao car, a njegova je vlast

STAV 21/7/2023 41