Page 47 - STAV 81 22.009.2016

sam do podatka da su na povijesnom tlu
bosanskoga stećka koji zalazi u pogranični
prostor Hrvatske, a to je uglavnom onaj
prostor koji je nekada pripadao srednjo-
vjekovnoj Bosni, od strane katoličke cr-
kve stećci uništavani prilikom izgradnje
44 katoličke crkve, a u granicama savre-
mene BiH stećci su uništavani prilikom
izgradnje 25 katoličkih crkava. Ukupno
69 katoličkih crkava u svojoj osnovnoj i
pratećoj strukturi sadrži stećke”, navodi
profesor Pašić.
Sanjin Kodrić u svom izlaganju ba-
vio se pitanjem različitih narativa o ste-
ćcima u historijskim naučno-stručnim
disciplinama i književnoj prošlosti te je
predstavio dijahronijski presjek od prvih
začuđenih spominjanja stećaka u puto-
pisu Benedikta Kuripešića iz 1531. go-
dine pa sve do savremenog doba. Izme- spOrni sadržaj bio upoznat s postojanjem stećaka: “Poznat
đu ostalog, istaknuo je kako bi se mogla “nOminacijskOg Fajla” je i njegov ‘Spomenik otvorene ruke’, koji
postaviti i radna teza o postojanju kolo- Najveći broj stećaka, njih oko 60 hilja- se također nalazi na Listi svjetske bašti-
nijalnih pristupa fenomenu stećka, prije da, nalazi se u Bosni i Hercegovini. Prema ne UNESCO-a, koji je zapravo stilizira-
svega u ranijim razdobljima, i manje-više evidenciji državnih zavoda za zaštitu spo- na ruka čovjeka na bosanskom stećku, a
postkolonijalnih pristupa stećcima u no- menika, u Hrvatskoj je oko 4.400 stećaka, u i značenje koje Le Corbusier daje toj ruci
vijem vremenu. “Pojmove kolonijalnog i Srbiji oko 4.100 te u Crnoj Gori oko 3.500. zanimljivo je i vrlo slično simboličnom
postkolonijalnog ovdje treba shvatiti tek Obrada i dokumentiranje stećaka počeli su značenju raširene ruke na bosanskim ste-
uvjetno, tek kao teorijski prepoznatljivu 1878. godine s dolaskom Austro-Ugarske ćcima”, objasnila je Hadžimuhamedović.
oznaku za ono što je vanjski pristup, pri- monarhije. Veliki broj umjetnika i arhite- Gorčin Dizdar, koji je i zaslužan za
stup iz kulturalno povlaštene ili domi- kata prolazio je kroz Bosnu i bio fasciniran organizaciju okruglog stola, predstavio je
nantnije epistemičke pozicije, na jednoj bosanskim stećkom, kojeg su dugo poku- pojedine citate iz nominacijskog fajla ko-
strani, odnosno za ono što je kulturalno šavali povezati s renesansnim umjetnič- misije za nominaciju stećka i propitivao ih
deprivilegirana unutrašnja epistemička kim djelovanjem, pogotovo na području u kontekstu različitih drugih dosadašnjih
pozicija na drugoj strani, a koja je u bo- Zapadne Evrope. Međutim, istraživanja naučnih spoznaja o stećcima i srednjovje-
sanskohercegovačkom slučaju bila, sasvim su pokazala da ništa slično stećku nije za- kovnoj Bosni. Pored drugih pitanja, na-
očekivano, dugo upražnjena, sve do dru- bilježeno na bilo kojem drugom mjestu. pomenuo je i pitanje jezika i pisma kojim
ge polovine 20. stoljeća. Riječ je, u osno- Osvrnuvši se na važnost stećaka, Amra su pisani natpisi na stećcima. “Što se tiče
vi, o odnosima moći te pravu na ono što Hadžimuhamedović govorila je o vrlo pisma, bosančica u ovom fajlu nije uopće
je ‘pravo’ znanje o stećcima”, zaključuje važnom pitanju recikliranja kulturalnog spomenuta kao zasebno pismo ili barem
profesor Kodrić te dodaje kako, na prvi pamćenja u vezi sa stećcima, što je pokaza- u obliku kao bosanska ćirilica, već se u či-
pogled paradoksalno, izgleda da ni nau- la i na nizu fotografija. Stećci su kao gra- tavom dokumentu uglavnom koristi samo
ka ni struka ipak nisu bile od presudne đevinski materijal ugrađivani u različite pojam ćirilica.” Dizdar je ukazao i na pi-
važnosti za tako snažnu penetraciju svi- građevine, dovoženi su u dvorišta crka- tanje razumijevanja Crkve bosanske te je
jesti o stećcima u ono što su kulturalni va i samostana ili u parkove i sl. Spome- primijetio da “nigdje ni jednom riječju nije
identiteti BiH i bosanskohercegovačko nula je i zanimljivost da je isti dan kada rečeno čak ni da je moguće da je ta Crkva
kulturalno pamćenje. “Naprotiv, pre- su stećci proglašeni svjetskom baštinom bosanska imala neke zasebne umjetničke
sudnu ulogu u ovom smislu odigrala je donesena odluka da građevine čiji je arhi- obrasce ili da je na bilo koji način utjecala
upravo kultura, tj. ono što su unutrašnji tekta bio čuveni Le Corbusier budu pro- na nastanak umjetnosti stećaka”.
mehanizmi kulture, a posebno je u tom glašene svjetskim naslijeđem. “Šesnaest O stećcima su u nastavku govorili i
smislu od ključne važnosti književnost. građevina od mnoštva onih koje je ovaj drugi učesnici okruglog stola. Arheolog
Ona je imala, a i dalje ima izraziti poten- arhitekta projektirao izdvojene su u serij- Mustafa Baltić govorio je o stećcima u
cijal za takvo što, između ostalog upravo sku nominaciju i proglašene su svjetskim Sandžaku i pokazateljima njihove veze s
i zato što ima i sposobnost pričanja priče, naslijeđem. Jedno od najznačajnijih po- Bosnom, a iz arheološke perspektive govo-
odnosno sposobnost očigledne reprezen- stignuća Le Corbusierovog bavljenja te- rila je i Edita Vučić, naglašavajući važnost
tacije kao i druge narativne vrste poput orijom jeste Modulor. To je prikaz čovjeka arheoloških istraživanja u proučavanju
historijskih naučno-stručnih disciplina, uzdignute ruke s raširenim prstima šake stećaka. O umjetničkom aspektu stećaka
ali i sposobnost emocionalno-afektivnog, koji je korišten za izradu mjere, pri čemu govorila je historičarka umjetnosti Ema
estetskog i specifičnog intelektualnog je sličnost Modulora s prikazom čovjeka s Mazrak, dramatično upozoravajući da se
djelovanja na recipijenta, zbog čega se s uzdignutom rukom na stećcima i s malo stećci i danas uništavaju, ali i da stradaju
posebnim uspjehom pokazala kao neza- savijenim koljenima, s nagnutim rame- zbog uvjeta u kojima se nalaze te da po-
mjenjiv medij kulturalnog pamćenja u nom, s jednom rukom koja je na boku, s sebno strada upravo njihova umjetnička
tom smislu, pa je i danas jedan od glav- dominantno velikom šakom apsolutno strana. Ako ih želimo sačuvati, o stećcima
nih nosilaca sadržaja kulturalnog pam- nezaobilazna”, istaknula je Hadžimuha- je potrebno voditi mnogo više brige ili će
ćenja o stećcima kod nas”, konstatirao je medović te dodala kako je poznato da je biti prekasno da se stećci i njihova umjet-
profesor Kodrić. Le Corbusier putovao ovim krajem i da je nost spase. n

STAV 22/9/2016 47