Page 57 - STAV broj 233

bježe pred četničkim terorom. Zbog uništavanja kako imovine Bošnjaka, tako i
činjenice da izbjeglice nisu prolazan njihovih vjerskih objekata.
i kratkotrajan već konstantan pro- Od aprila do augusta 1943. godine regi-
blem, formiran je Ured za izbjeglice striran je sljedeći broj izbjeglica: Srebrenica
Velike župe Vrhbosna 5. novembra (srez) 5.316, Vlasenica (grad i srez) od pri-
1941. godine. bližno 6.000 do 8.000, Prača 635, Višegrad
U proljeće 1942. godine njemač- (grad i srez) od približno 4.300 do 6.150, u
ke vojne vlasti zbog epidemije tifusa Goraždu (grad i ispostava sreza) od 630 do
i velikog broja smrtnih slučajeva od- približno 9.000, u Foči (grad) od približno
lučile su ukloniti izbjeglice iz Sarajeva 1.700 do 3.000.
i s Ilidže i okupiti ih na jedno mjesto. Broj izbjeglica u Sarajevu kreće se u
Određeno je da to bude Ali-pašin Most, to vrijeme u gradu od 8.470 do 15.000, a u
na kojem je po nalogu njemačkog oku- okolini od 4.900 do 7.400. Ukupno je u Sa-
patora u aprilu 1942. godine otpočeta rajevu i okolini bilo od približno 13.451 do
ubrzana izgradnja naselja od drvenih 22.655 izbjeglica. Krajem jula u Brčkom se
baraka. U strahu da se tifus ne proši- nalazi 4.346 izbjeglica. Izbjeglice su se na-
ri u gradu Sarajevu, izbjeglice od 20. lazile i u Zvorniku, Doboju, Tešnju, Gra-
maja do 2. juna prebacuju iz grada u dačcu, Bosanskoj Gradišci, u srezovima
ovaj logor. “U proljeće 1942. s izuzet- Bihać, Cazin i u Bosanskoj Krajini ih je
no naglašenim intenzitetom vođena od 16.884 krajem maja do 12.176 krajem
Ugroženi od četničko-ko- je akcija za odstranjivanje izbjeglica oktobra 1943. godine.
munističkih bandi, stanovnici svih sela oko iz Sarajeva. Pri tome je formiranje lo- U augustu 1943. godine u Sarajevu se
Bosanskog Novog u kojima su živjeli Boš- gora u Alipašin Mostu trebalo da posluži nalazi 8.900 izbjeglica, u Višegradu 4.300,
njaci sklonili su se u grad. kao jedna od posebnih mjera.” Vlasenici 8.000, Rogatici 800, Goraždu
U 1942. godini sav Ključki kotar nastra- 9.000, a Čajniče i Foča evakuirani su pred
dao je od pobunjenika i Bošnjaci su izbje- nadolazeći četnički napad. Pristižu nove
BROJ MUHADŽIRA
NEPRESTANO RASTE gli u druga mjesta. Četnički zločini u prvoj izbjeglice iz Rogatice, Višegrada, Vlaseni-
Na adresu Ulema-medžlisa u Saraje- polovini 1943. godine, naročito u istočnoj ce, Olova, Vareša, Kaknja, Breze, Goražda.
vu upućivani su izvještaji o izbjeglicama. Bosni, prisilili su veliki broj Bošnjaka da U jesen 1942. godine u Banjoj Luci nalazi
Noću 1. jula 1941. godine napali su četnici napuste svoje domove i odu u izbjeglištvo. se približno 15.000, a u Sanskom Mostu i
i odmetnici na čisto bošnjačka sela Mulje Oni se sa sela sklanjaju u gradove: Srebre- okolini 20.000 izbjeglica. Na području Tu-
i Avtovac kod Gacka, te poubijali, pored nicu, Vlasenicu, Rogaticu, Višegrad, Go- zle je približno 30.000 muhadžira.
odraslih muškaraca, mnogo žena i djece, ražde, Foču, te zavisno od okolnosti odla-
kuće opljačkali, a sva imanja spalili. Iz Gac- ze iz jednog od navedenih gradova u drugi. VIŠE OD 50.000 IZBJEGLICA
ka i Nevesinja prije ovog napada izbjeglo Stanovnici tih gradova i izbjeglice koji su U SARAJEVU
je mnogo stanovnika u razna hercegovačka se u njima nalazili u najvećem broju su se U Hrvatskoj Dubici nalazilo se 26. juna
mjesta. Krajem augusta 1941. godine 529 sklanjali u Sarajevo. Ulaskom partizana 1943. godine 3.180 izbjeglica, i to u selu Hr-
Bošnjaka, stanovnika iz pet trebinjskih krajem novembra 1942. godine u selo Ho- vatska Dubica 1.760, u selu Cerovljani 588,
sela, bježe u grad, a njima se pridružuju ziće (Bosanski Novi), kada su popalili če- te u selu Hrvatska Slabinja 832. Bili su to
izbjeglice iz Bileće. tiri muslimanska sela, prisiljeni su njego- Bošnjaci iz jugozapadnih kotareva Hercego-
Prve izbjeglice stigle su u Sarajevo 2. vi stanovnici da napuste svoje domove, a vine. Tu su smješteni početkom juna 1942.
jula 1941. godine iz istočne Hercegovine i oni koji su uhvaćeni većinom su pobijeni. godine. Zbog osobne nesigurnosti, mnogi
iz vlaseničkog kraja. I jedni i drugi izbje- U nizu izvještaja navodi se da je ulaskom muškarci strahuju, ne spavaju u svojim
gli su ispred srpskih ustanika. Bošnjaci partizana u sela i gradove došlo do paljenja i krevetima, kriju se po šikarama i šumama.
Noću 19/20. juna 1943. godine na selo
Slabinja (Kostajnica), u kojem su se nala-
zile same izbjeglice iz Borča, njih 870 koji
su tu bili od sredine 1942. godine, napalo
je približno 350 partizana. “Pljačkali su iz
kuća sve što su imali malo sirotinje, odje-
ću, hranu, stoku, novac i sve što su stigli.
Bili su žene i djecu psovajući im ‘tursku
majku’ i naredili im da se imaju odma gu-
biti iz Slabinja da je to njihovo.” Ubili su
devet izbjeglica Bošnjaka, nekoliko ranili
i odveli sa sobom njih deset. Izbjeglice iz
Slabinja našli su utočište u Hrvatskoj Du-
bici. Borčaci su imali šesnaest pušaka. Po-
četkom oktobra 1943. godine, pred napa-
dom četnika u istočnoj Bosni napustilo je
svoje domove približno 50.000 Bošnjaka i
sklonilo se u Sarajevo i okolicu. Između 15.
i 30. decembra 1943. godine Kupres je spa-
ljen od partizana, a stanovništvo je iselilo.
Broj bošnjačkih izbjeglica u martu 1944.
u gradu Sarajevu je 22.969, u logoru “Alipašin

STAV 22/8/2019 57