Page 55 - STAV broj 422

Bošnjaci u Mađarskoj između dvaju ratova

HUSEIN HILMI-EFENDIJA DURIĆ,

VELIKI MUFTIJA BUDIMSKI

Muftija Husein-efendija Durić bio je visokoobrazovan intelektualac koji je obrazovanje stekao u Kairu i
Istanbulu. Tečno je govorio pet jezika: arapski, turski, perzijski, mađarski i njemački, a rođen je u Bosanskoj
Krupi. Islam je u okviru Austro-Ugarske priznat u Austriji 1912. godine, a u Hrvatskoj i Mađarskoj 1916.
godine. Na temelju te odluke muftija Durić je 1931. godine osnovao Islamsku zajednicu Mađarske
(Magyarorszagi Muszlim Egyhazkozseg), koja i danas djeluje, a čiji je predsjednik doktor Zoltan Bolek.

Piše: Nedim HASIĆ Horthyja i duboko antisrbi. Mnogi od njih
također su se našli u redovima ekstremne
desnice, ali nisu gajili prevelike simpatije
ađarski historičari Zsolt An- prema tom pokretu. Većina ih je vjerovala
drás Udvarvolgyi i Zoltán Bo- da će jednog dana ponovno biti potrebni
lek napisali su studiju u kojoj u odbrani Mađarske.
Msu predstavili važan i zanimljiv U Mađarskoj su se s početka 20. vije-
period u historiji islama u Mađarskoj u ka formirale dvije grupacije muslimana,
20. stoljeću, prošlost islamske zajednice u koje su bile u neprestanom međusobnom
Budimpešti između dvaju ratova, zajedni- rivalstvu. Jedna se okupila oko Abdula
ce koju su uglavnom sačinjavali Bošnja- Latifa, turskog „imama hodže“ iz Prvog
ci. Poseban akcent u istraživanju stavili svjetskog rata i uglavnom je bilo riječ o
su na život imama te zajednice Huseina osobama turskog porijekla, Druga je bila
Durića, „velikog muftije“ budimskog i grupa uglavnom albanskih, bosanskih i
bivšeg vojnog imama. mađarskih muslimana okupljenih oko
Mađarska islamska zajednica, osno- Huseina Hilmija Durića, majora i voj-
vana 1988. godine, pravni je nasljednik nog imama.
Nezavisne mađarske autonomne islamske Durićeva karijera i biografija detalj-
vjerske zajednice Budim, koja je djelova- no je ispitana u studiji historičara Györ-
la između 1931. i 1945. godine. Bosanski gyja Lederera, a dosta podataka o njemu
vojnici koji su se hrabro borili u vojsci može se naći u takozvanom Medriczky
Austro-Ugarske u Prvom svjetskom ratu dossieru, koji se nalazi u Gradskom arhi-
nakon rata ostali su u Mađarskoj, uglav- vu Budimpešte. Andor Medriczky bio je
nom u Budimpešti, kako bi započeli novi zvaničnik gradske vijećnice Budimpešte,
život, birajući uglavnom žene Mađarice i diplomirani pravnik koji se 1929. vratio
brzo učeći mađarski jezik i običaje. Go- u Mađarsku iz Turske, gdje je, prema
dine 1931. osnovana je prva Islamska za- vlastitom kazivanju, bio na „studijskom
jednica u Mađarskoj, a Durić je bio nje- putovanju“. Bio je fasciniran islamskom
zin prvak, odlazio je na Bliski istok i u vjerom i reformama Kemala Atatürka. Od
Indiju kako bi skupio novac za planiranu samog je početka pomagao bosanskim mu-
gradnju džamije u Budimu, koja nikada slimanima, vrbujući prestižne, utjecajne
nije izgrađena. mađarske zvaničnike da pomognu maloj
zajednici koja se formirala. novog muslimanskog džemata od Durića
OSNIVANJE NOVOG DŽEMATA Duriću su mađarski patriotski imidž pod naslovom Uspostava autonomne ma-
Prvi muslimani na području današnje stvorili njegovi kršćanski pokrovitelji na đarske islamske vjerske zajednice. Okuplje-
Mađarske pojavili su se oko 895. godine. čelu s Medriczkyjem. Simpatije prema nji- ni muslimani su, stoji u članku, uvedeni
U doba Árpáda (1000–1301) živjeli su na ma gajili su i brojne druge ugledne oso- u salu gdje im se obratio Durić, tražeći
tim prostorima u velikom broju, ali ka- be tog doba, među kojima je bio i István Allahov blagoslov za njihovo buduće dje-
snije do osmanskog osvajanja (1526–1699) Bárczy, bivši gradonačelnik Budimpešte. lovanje. Durić je imenovan za muftiju
ostaju samo uglavnom trgovci. Nakon Uz novog muftiju bili su i Bošnjaci Meh- džemata. Prije toga, 30. jula 1931. sastao
Prvog svjetskog rata u većem se broju u med Resulović, Ismail Mehmedagić, Atif se Kulturni odbor mađarskih muslimana,
Mađarskoj pojavljuju Bošnjaci, od kojih Džinić, Mustafa Topčagić, Hajdar Hajdić, gdje je odlučeno o idućem hadžu, džema-
mnogi ostaju u toj zemlji i nakon 1918. Avdo Osmanbasić i Abid Ćatić. tu koji će se osnovati i njegovom sjedištu,
godine. Neki od njih bili su desničari, na- U Budimskom dnevniku od 2. augusta koje će biti Durićeva buduća rezidencija,
cionalisti, lojalni administraciji Mikloša 1931. godine nalazi se izvještaj o osnivanju odnosno apartman u hotelu Esplanade u

STAV 7/4/2023 55