Page 62 - STAV broj 359

DRUŠTVO

Sultanija Esma, koju narod
prozva Esma Velika, na
historijsku pozornicu probija
se iz mnoštva od četrdeset
petero djece sultana Ahmeda
III, a mati joj se zvaše Hanifa,
jedna od dvanaest supruga
Ahmedovih.

put, po svemu sudeći, udaje se po vlastitoj
želji. Çağatay piše ovako: “Paša je umro, a
ona se udade za mlađeg muškarca više po
svojoj volji, ali ih je razdvajala praksa slanja
muževa princeza u daleke oblasti da njima
upravljaju u ime dinastije.”
Pa kako je sultanija Esma odlučila da po-
digne džamiju u Jajcu ako nikada nije bila u
Bosni? Možda se odgovor krije u porijeklu
njenog muža Mehmed-paše, za kojeg Çağatay
kazuje da je u dva navrata bio na položaju
velikog vezira, oba puta nakon povratka sa
službe u Bosni. Na kraju ga i smrt zatiče
na tom najvišem položaju u Osmanskom
Carstvu, umro je 6. augusta 1773. godine.
Njegov otac Abdulah-paša Muhsinović tri
puta je bio namjesnik u Bosni, a ovdje, kod
nas, ostavi i kosti. Pustio je dušu 25. aprila
1749. godine, dakle, tačno u godini kada je
sagrađena ova džamija. Sahranjen je u Trav-
niku, a njegov sin mu podignu turbe Pod
lipom, u koje će kojih osamdeset godina ka-
snije vlasti useliti i posmrtne ostatke omra-
ženog vezira Dželaludin-paše, koji umrije
pod Vlašićem. Na turbetu piše da je bio i
veliki vezir, ali svega nekoliko mjeseci, i to
u vrijeme kada se prvi put vrati sa službe u
Bosni. Dakle, Mehmed-paša je zasigurno,
još kao dječak, boravio u Bosni, u Travniku,
i mora da se dobro nagledao Jajca.

INTRIGE I SMICALICE
Izvlačeći tanku nit života sultanije Esme
iz guste pređe povijesti, Çağatay saznaje da
je to bila žena izuzetne radoznalosti, napred-
na u svojim stavovima i začuđujuće slobo-
doumna. Poput oca, posebno se zanimala
za način života na zapadu i novine koje su
dolazile otuda. U svojoj vili na Eyüpu, ili
onoj u Ortaköyu, često je ugošćavala su-
prugu i punicu baruna De Tota, mađarskog
plemića koji je službovao kao savjetnik na
Porti. “S njima je razgovarala o slobodi
Evropljanki, izražavajući nezadovoljstvo
time da je u mladosti bila udata za starca
koji se prema njoj ophodio kao prema dje-
tetu”, piše Çağatay, ali nigdje ne spominje
da je patila od bilo kakve bolesti, niti da
je igdje izgradila džamiju. Sultanija Esma
je za svog života, prema Çağatayu, podigla
tek šadrvan i česmu, i to u Istanbulu na
trgu Kadirga u blizini Fatihove džamije.

62 21/1/2022 STAV