Page 69 - STAV broj 359

KULTURA

Priče koje tematiziraju traumatičnu palestinsku stvarnost

KANAFANIJEV MAGIČNI

NARATIV NIJE SPAŠAVAO

ŽIVOTE, ALI JE SPAŠAVAO DUŠE

Ghassan Kanafani, Ukradena košulja, Medresa “Mehmed
Piše: Almir ZALIHIĆ
Fatih”, Podgorica, 2021.

alestinski aktivista i prozni pi- svijetu pokazivala svu surovost prozi. Ovako veličanstveno
sac Ghassan Kanafani ubijen je cionističkog Izraela. pisanje i umjetnost mogu
u Bejrutu 8. jula 1972. godine, U zbirci priča Ukradena ko- se roditi samo iz nacije koja
Pbombom koju je pod njegov auto- šulja, koju je potkraj 2021. go- je kultivirana kroz stoljeća
mobil postavila izraelska špijunska agen- dine objavila Medresa “Sultan – koja je decenijama oku-
cija “Mossad”. Imao je 36 godina. Danas Fatih” iz Podgorice, u prijevo- pirana, koja svakodnevno
se njegove pripovijesti uz poeziju Mah- du Afana Latića, objavljeno je pati, mnogo voli i koja je u
muda Derviša smatraju najutjecajnijim osam priča koje tematiziraju svim najbitnijim segmen-
u modernoj palestinskoj književnosti, a ratno-postratno traumatičnu tima definitivno sazrela.
njegova djela prevedena su na 18 jezika i palestinsku stvarnost preobilnu Tečnost se transformira
objavljena u 20 zemalja. oskudicom, strahovima, unu- kroz različite faze tempera-
Ghassan Kanafani bio je izbjeglica, no- tarnjim nemirima i neizvje- ture; voda putuje od tem-
vinar, urednik i politički aktivista. Ipak, snošću, smrtima i nepravdom perature ispod nule, preko
prije svega, on je bio pisac, “komandos koji koja traje, evo, već 75 godina. ekstremne vrućine do ispa-
nikada nije pucao iz pištolja, čije je oruž- Prva priča po kojoj je knji- renja. Ekstremi su opasni i
je bila hemijska olovka, a njegova arena ga nazvana reprezentativna je smrtonosni. Isto vrijedi i za
novinske stranice”, napisano je u njego- za subliminalni i nelinearni jezik, koji može boraviti u ra-
voj osmrtnici u libanonskom Daily Staru. narativni stil po kojem se Kanafa- zličitim fazama ekstrema, od
Rođen je 8. aprila 1936. u sjevernom ni prepoznaje i u kojoj predočava precizne zaglušuju- će šutnje do zlonamjerne pro-
gradu Akka (Acre), tokom ere britanske slike surove stvarnosti izbjegličkog života i pagande. I ništa nije sramotnije nego kada
okupacije. Kanafani i njegova porodica bili raseljavanja u kojima su se bezbrojni Pale- intelektualac, pisac ili umjetnik ne osudi
su prisilno izgnani zajedno sa stotinama stinci našli nakon 1948. godine. nepodnošljivo ugnjetavanje svojih bližnjih.
hiljada Palestinaca tokom Nakbe 1948. go- Kažu da je Palestina rođena u ljubičastoj Ghassan Kanafani suočio se sa svim ob-
dine. Naselili su se u Damasku zajedno s boji. Palestinci su slobodarskog duha i, a pri- licima unutrašnje duhovne i intelektualne
mnogim drugim palestinskim izbjeglica- ori, prijatelji potlačenih. Oni vjeruju da je preobrazbe. Vjerovao je da se ljepota može
ma. Tu je završio srednju školu i radio kao pravda jedini hram, a ljudskost jedini moral. roditi iz haosa i u svom je spisateljskom
nastavnik likovne kulture u školama koje Svoj teret koriste za jastuk i nadaju se da će opusu pokazao da nije uzalud vjerovao. Pod
je vodila UN-ova agencija za pomoć i rad se konačno ogrnuti slobodom. Nježna srca okupacijom, u izbjeglištvu i progonstvu
(UNRWA). U to vrijeme je počeo pisati čvrsto stoje na zemlji, a s otporom ponosno njegov život, kao uostalom i životi većine
kratke priče. Kanafani je visoko obrazo- marširaju. Pod okupacijom, iako svakodnev- Palestinaca, prožet je rastućom tjeskobom
vanje stekao na Univerzitetu u Damasku, no hodaju do vješala, radije bi voljeli život uzrokovanom političkim okruženjem i vla-
na Odsjeku za arapsku književnost. Među- gdje je smrt kraj nego da žive život gdje je stitom odgovornošću kao umjetnika. Dok
tim, prije nego što je diplomirao izbačen ljubav mrtva. I tako: “Sve dok se ne vrati- prenosi svoj život u pisanje i umjetnost, izra-
je zbog svojih političkih veza s arapskim mo...” (Dok se vratimo, str. 29) Povratak na žavajući svoja istinska unutrašnja osjećanja
Pokretom (MAN), panarapskom organi- zemlju predaka kategorija je za koju se daje i misli, bio je sposoban da izdrži opresivni
zacijom koja će se razviti u PFLP. život, u borbi, ili samožrtvovanju. Taj psi- teret koji mu je nametnut i sagleda i predoči
Preselio se u Kuvajt 1956. godine, nasta- hološki i etički imperativ osnov je fizičkog vlastita iskustva na svjež, značajan i moćan
vio da predaje i počeo se baviti novinarstvom opstanka uprkos surovim i najneljudskijim način. Ghassan Kanafani je bio ambasador
kao urednik novina Al-Ra’i (Mišljenje), pove- načinima njegovog zatiranja. pozitivnih promjena u svojoj naciji i svijetu.
zanih s MAN-om. Ponovo je radio s MAN-om Ghassan Kanafani je od onih pisaca koji Njegova literatura je univerzalni protest
nakon što se preselio u Bejrut 1960. godine, čitateljima nude svoju dušu. Jer sve što je protiv rasizma, imperijalizma i svake vrste
uređujući novine Al-Hurriyah (Sloboda). Še- rođeno iz dubine srca ima suvereni život. neljudskosti. Kanafani je uzor ne samo pis-
stodnevni rat iz 1967. godine bio je značajna Poziva čitatelje da podignu ogledalo i uspo- cima već i svakom pojedincu koji vjeruje u
prekretnica u Kanafanijevoj spisateljskoj i stave iskren diskurs sami sa sobom. Njegovi jednakost, slobodu i pravdu za sve. Čitaju-
političkoj karijeri. Pesimizam i frustracija magični narativ nije spašavao živote, ali je ći njegova djela, pojedinac se osjeća moti-
oličeni u njegovim ranim radovima pretvori- spašavao duše. Hrabrost, pravda i sloboda viranim da se založi za pravdu bez obzira
li su se u angažiranu, borbenu prozu koja je kolali su u njegovoj krvi i pulsirali u njegovoj na cijenu. n

STAV 21/1/2022 69