Page 60 - STAV broj 361

DRUŠTVO

Česma Đerenka u Vranju Hamam u Vranju

Građevine iz osmanskog doba kao historijski dragulj

MUSLIMANSKA KULTURNA

BAŠTINA VRANJA

Bijeli most ili Most lјubavi jedna je od najznačajnijih turističkih
atrakcija i simbol Vranja. Most je podignut 1844. godine iznad

Piše: Esad RAHIĆ Vranjske rijeke, u Ulici Devet Jugovića i nalazi se i na grbu grada
Vranja. Naziv je dobio po bijelom tesanom kamenu od koga je
sazidan, a svijetla boja mosta održala se i nakon restauracije.

ranje je 451 godinu bilo pod osman- ali i najposjećenija i najpoštovanija od pra- PAŠINI KONACI U VRANJU
skom vlašću, od 1427. do 31. ja- voslavnih vjernika. Kompleks “Pašini konaci” u centru Vra-
nuara 1878. godine. Muslimani U ovom dijelu Vranja živjeli su se naj- nja sastoji se od dvije zgrade: selamluka i
Vu Vranju bili su većinsko stanov- bogatiji muslimani – age i begovi. I sami haremluka. Kompleks je podigao osmanski
ništvo sve do kraja osmanske vladavine. Vranjanci ovu crkvu i dalje zovu Krstata upravitelj Vranja Raif-beg Džinoli (Džinić)
Kada su srpska vojska i srpski ustanici ušli džamija, iako ona više nije džamija. 1765. godine.
u Vranje, zatekli su 8 džamija. Obračun s Nameće se logično pitanje: Ako je Kr- Nakon osmanske vlasti u Vranju kćer-
Osmanlijama je prestao, ali odmah je počeo stata džamija bila sveta i za pravoslavce, za- ka Husein-paše Abdulj-hanuma prodala je
obračun s džamijama. Za rekordno kratko što su je srušili? ovaj kompleks vladiki Pajsiju, koji je zgrade
vrijeme svih 8 vranjskih džamija porušeno poklonio gradu Vranju.
je miniranjem. VRANJSKO MUSLIMANSKO MEZARJE U selamluku je stanovao paša i njegova
Nekada je u Vranju postojalo veliko muška pratnja. Ova je zgrada mostom bila
KRSTATA DŽAMIJA muslimansko mezarje koje su kršćani zvali spojena s haremlukom u kojem su boravi-
Naročito je zanimljiva sudbina džamije “Tursko groblje”, u kojem su se stoljećima li ženski članovi pašine porodice. Zgrada
u blizini Bijelog mosta, u vranjskoj mahali sahranjivali vranjski muslimani. Ono je selamluka se nalazila pored ulice, a zgrada
Tulbe, koja je doživjela istu tragičnu sud- zahvatalo veliku površinu i s jugozapad- haremluka iza nje, u dvorištu.
binu, ali čije je ime nastavilo živjeti kroz ne strane bilo je granični dio Vranja. Me- U zgradi selamluka je od 1881. do 1931.
ime pravoslavne crkve sazidane na njenim zarje je sistematski uništavano, a na njemu godine bila smještena vranjska gimnazija,
ruševinama. su podizani razni objekti. Od značajnijih poslije Skupština opštine, a od 1956. godine
Nakon uspostavljanja srpske vlasti u objekata koji se danas nalaze na prosto- u njoj je Narodni muzej Vranja.
Vranju 31. januara 1878. godine Srbi su na ru muslimanskog mezarja spomenut ću: Godine 1992. tada moćni “Simpo” uzima
osnovu legende, nikad potkrijepljene doka- Gradski park, vranjska gimnazija “Bora haremluk u zakup na 20 godina, renovira ga i
zom, da je navodno zatečena džamija podi- Stanković” (pri kopanju temelja radnici u njemu otvara reprezentativni restoran koji
gnuta na ostacima nekadašnje crkve, srušili su stalno nailazili na kosti muslimanskih postaje sinonim za luksuznu kafanu. Potpi-
džamiju, a 1880. godine na njenim temelji- merhuma), Pedagoški fakultet, Dom kul- sivanjem ugovora 2019. godine grad Vranje
ma i ostacima podigli crkvu. Od prvobitne ture, Vatrogasni dom... Na tom prostoru postalo je vlasnik zgrade haremluka površine
džamije ostao je samo jedan zid. Crkvi su su bili izgrađeni Hotel “Vranje”, Sokol- 311 m² i zemljišta ukupne površine 719 m².
dali naziv Crkva svete Petke, ali je u narodu ski dom, Oficirski dom... Naravno, i oko “Pašini konaci” predstavljaju nezaobi-
daleko poznatija pod nazivom Krstata dža- 8 vranjskih džamija postojala su mezarja laznu tačku pri posjeti Vranja. Obje zgrade
mija. Danas je to najmanja vranjska crkva, koja su također uništena. bile su međusobno povezane galerijom za

60 4/2/2022 STAV