Page 14 - Türkiye için Milli Strateji

n TÜRK‹YE ‹Ç‹N M‹LL‹ STRATEJ‹ n

Oysa bu düflünce do¤ru de¤ildir.
Çünkü bir ülkenin d›fl politikas›na etki eden bileflkenler içinde, üstte
sayd›¤›m›z "teknik" faktörlerin (yani bir ülkenin siyasi, askeri ve ekonomik
gücünün) yan›s›ra, bir de "teknik" olmayan çok önemli bir faktör daha var-
d›r; d›fl politikaya yön veren karar merkezlerinin "ak›l" düzeyi. Bu "ak›l"
kavram›n›n içine; ulaflan istihbarat› analiz edebilme ve yorumlama yetene-
¤i, ya da bir baflka deyimle "basiret"; ileri görüfllülük, genifl ve çok yönlü
düflünebilme becerisi, planlama ve bu plan› uygulama kabiliyeti gibi farkl›
zihinsel vas›flar› katabiliriz.
Pek çok insan, d›fl politikan›n uzmanlaflm›fl kurumlar taraf›ndan en iyi
biçimde yönetildi¤ini düflünerek bu "ak›l" faktörünün önemli olmad›¤›na
i n a n › r. Oysa o sözkonusu kurumlar da insanlar taraf›ndan yönetilmektedir.
Bu yüzden, insan ürünü olan her fleyde ortaya ç›kan "ak›l fark›", d›fl politi-
kada da kendini gösterir.

Ak›l ve Satranç
D›fl politikay› bir satranç karfl›laflmas›na benzetmek yayg›n bir düflünce-
d i r. Bu benzetmeyi, konumuzu aç›klamak için kullanabiliriz.
Bir satranç karfl›laflmas›n›n orta yerinde oyun durd u rulur ve durum in-
celenirse, bir taraf›n di¤erinden, örne¤in siyahlar›n beyazlardan daha
avantajl› bir durumda oldu¤u görülebilir. Bu noktada eski oyuncular yerle-
rinden kald›r›l›r da, yerlerine yenileri oturtulursa, oyunun gelece¤i için ne
söylenmesi gerekecektir?
Kuflkusuz yaln›zca oyun tahtas›ndaki "güç dengesi"ne bakarak, siyahla-
r›n kazanaca¤›n› öne sürmek tutarl› bir iddia olmayacakt›r. Çünkü, oyun
tahtas›ndaki güç dengesi, karfl›laflmadaki güç dengesinin yaln›zca bir par-
ç a s › d › r. Di¤er parça ise, oyuncular›n beynindedir. E¤er beyazlar›n deneti-
mini devralan oyuncu, ötekinden daha usta, ya da daha "ak›ll›" ise—mese-
la, siyahlar› oynayan kifli yaln›zca iki hamle sonras›n› hesapl›yor da, o 6-7
hamle sonras› üzerinde hesaplar yapabiliyorsa—oyun tahtas›ndaki "jeost-
ratejik" dezavantaj›na karfl›n, siyahlar› yenmesi mümkün olabilir.
Ayn› durum, ikiden çok daha fazla oyuncunun "tafl" oynatt›¤› d›fl politi-
kada da geçerlidir. Ülkeler aras›ndaki güç dengesi, yaln›zca "masa üzerin-
deki" güçleriyle de¤il, ayn› zamanda "beyinsel" güçleriyle de ilgilidir.
Bu nedenle, "d›fl politikan›n belirli gereklilikleri vard › r, biz de onlar› ay-

2