Page 894 - Yaratılış Atlası 1. Cilt

ya çal›flal›m. Nobel ödüllü ünlü genetik profesörü ve düflünür François Jacob, Mümkünlerin Oyunu adl› ki-
tab›nda zaman›n geriye ak›fl› ile ilgili flunlar› anlat›r:
Tersinden gösterilen filmler, zaman›n tersine do¤ru akaca¤› bir dünyan›n neye benzeyece¤ini tasarlamam›za
imkan vermektedir. Sütün fincandaki kahveden ayr›laca¤› ve süt kab›na ulaflmak için havaya f›rlayaca¤› bir dün-
ya; ›fl›k demetlerinin bir kaynaktan f›flk›racak yerde bir tuza¤›n (çekim merkezinin) içinde toplanmak üzere du-
varlardan ç›kaca¤› bir dünya; say›s›z damlac›klar›n hayret verici iflbirli¤iyle suyun d›fl›na do¤ru f›rlat›lan bir ta-
fl›n bir insan›n avucuna konmak için bir e¤ri boyunca z›playaca¤› bir dünya. Ama zaman›n tersine çevrildi¤i böy-
le bir dünyada, beynimizin süreçleri ve belle¤imizin oluflmas› da ayn› flekilde tersine çevrilmifl olacakt›r. Geç-
mifl ve gelecek için de ayn› fley olacakt›r ve dünya tastamam bize göründü¤ü gibi görünecektir. 209

Beynimiz belirli bir s›ralama yöntemine al›flt›¤› için flu anda dünya üstte anlat›ld›¤› gibi ifllememekte ve
zaman›n hep ileri akt›¤›n› düflünmekteyiz. Oysa bu, beynimizin içinde verilen bir karard›r ve dolay›s›yla ta-
mamen izafidir. Gerçekte zaman›n nas›l akt›¤›n›, ya da ak›p akmad›¤›n› asla bilemeyiz. Bu da zaman›n mut-

lak bir gerçek olmad›¤›n›, sadece bir alg› biçimi oldu¤unu gösterir.
Zaman›n bir alg› oldu¤u, 20. yüzy›l›n en büyük fizikçisi say›lan Einstein'›n ortaya koydu¤u Genel Gö-
recelik Kuram› ile de do¤rulanm›flt›r. Lincoln Barnett, Evren ve Einstein adl› kitab›nda bu konuda flunlar› ya-
zar:

Salt uzayla birlikte Einstein, sonsuz geçmiflten sonsuz gelece¤e akan flaflmaz ve de¤iflmez bir evrensel zaman
kavram›n› da bir yana b›rakt›. Görecelik Kuram›'n› çevreleyen anlafl›lmazl›¤›n büyük bölümü, insanlar›n zaman
duygusunun da renk duygusu gibi bir alg› biçimi oldu¤unu kabul etmek istemeyiflinden do¤uyor... Nas›l uzay
maddi varl›klar›n olas›l› bir s›ras› ise, zaman da olaylar›n olas›l› bir s›ras›d›r. Zaman›n öznelli¤ini en iyi Eins-
tein'in sözleri aç›klar: "Bireyin yaflant›lar› bize bir olaylar dizisi içinde düzenlenmifl görünür. Bu diziden hat›rla-
d›¤›m›z olaylar 'daha önce' ve 'daha sonra' ölçüsüne göre s›ralanm›fl gibidir. Bu nedenle birey için bir ben-za-
man›, ya da öznel zaman vard›r. Bu zaman kendi içinde ölçülemez. Olaylarla say›lar aras›nda öyle bir ilgi kura-
bilirim ki, büyük bir say› önceki bir olayla de¤il de, sonraki bir olayla ilgili olur. 210
Einstein, Barnett'in ifadeleriyle, "uzay ve zaman›n da sezgi biçimleri oldu¤unu, renk, biçim ve büyük-

lük kavramlar› gibi bunlar›n da bilinçten ayr›lamayaca¤›n› göstermifl"tir. Genel Görecelik Kuram›'na göre
"zaman›n da, onu ölçtü¤ümüz olaylar dizisinden ayr›, ba¤›ms›z bir varl›¤› yoktur." 211
Zaman bir alg›dan ibaret oldu¤una göre de, tümüyle alg›layana ba¤l›, yani göreceli bir kavramd›r.

Zaman alg›s› bir an›n bir baflka anla k›yaslanmas›yla oluflur. Örne¤in, bir tohumun ekilmesi, bu tohumdan çiçek-
lerin ç›kmas›, bunlar›n kesilip bir buket olarak düzenlenmesi olaylar› aras›nda belirli süreler geçti¤ini düflünürüz
ve buna "zaman" deriz. Zaman, "o an" yaflananlar ile, geçmifl aras›nda yap›lan k›yas ile ortaya ç›kan bir alg›d›r.

892 Yarat›l›fl Atlas›