Page 88 - Burxanova D. Tuproq_fizikasi va iqlim o'quv qo'llanma

issiqlik va namlik bilan o‘rtacha ta’minlangan tuproqlar uchun xosdir. Shuningdek,
tuproq iqlimining boshqa mikroiqlim ko‘rsatkichlari sifatida tuproq eng ko‘p
isiydigan davr va tuproq namligining minimal zahirasi ko‘rsatkichlari ham hisobga
olinadi (25-26 jadvallar).
25-jadval
Tuproqning mintaqaviy iqlimi. Barabin pasttekisligi kichik mintaqasiga mansub
janubiy hududlarining gidrotermik rejimi

Ko‘rsatkichlar Tuproq iqlimi kichik mintaqalari
Etarlicha issiq Etarlicha Doimiy
bo‘lmagan namlangan namlanmaydigan
doimiy ortiqcha o‘rtacha issiq tuproqlar

namlanib issiq
turadigan tuproqlar
tuproqlar
Tuproqdagi 10°C dan yuqori 1800 2000 2200
haroratlar yig‘indisi
Issiqlik va namlik balansi 0,30 0,21 0,15
Issiq davrda tuproqning 20 sm 12,0 14,0 15,5
chuqurligidagi o‘rtacha harorati
Tuproqning 20 sm chuqurligidagi 2,9 3,5 5,0
o‘rtacha yillik harorati
YAnvar oyidagi tuproqning 10 4,0 5,5 6,5
sm chuqurligidagi harorati
May oyining birinchi dekadasida
tuproqning metrli qatlamidagi 200 150 125
foydali namlik zahirasi (mm)

Barabin pasttekisligi hududlarida tuproq iqlimi tipologiyasi bo‘yicha Dzyuba
tavsiyalari asosida kichik masshtabli va o‘rta masshtabli rayonlashtirish o‘tkazilgan.
Kichik masshtabli rayonlashtirishda tuproqning mintaqaviy iqlim chegaralari, o‘rta
masshtabli rayonlashtirishda rayon va kichik rayonlarning mahalliy tuproq iqlimi
chegaralari ajratilgan.
V.M.Kravsov (1971) tomonidan G‘arbiy Sibirning dasht va o‘rmon-dasht
tuproqlari iqlimini rayonlashtirishda quyidagi ko‘rsatkichlarni qo‘llanilgan:
1) tuproqning isishi, ya’ni tuproqning 20 sm chuqurligidagi issiq haroratlari
yig‘indisining 2 m balandlikdagi havoning shu davrdagi haroratlari yig‘indisiga
nisbati (Dimo bo‘yicha);
2) Issiq davrda tuproqning 20 sm chuqurligidagi o‘rtacha harorati;
3) Tuproqning mazkur chuqurlikdagi 10° dan yuqori haroratlar yig‘indisi;
4) Tuproqning 0-20 va 0-100 sm qatlamidagi foydali namlik zahirasi;
5) Tuproqning namlanish koeffitsienti K p - kompleks ko‘rsatkichi