Page 93 - Burxanova D. Tuproq_fizikasi va iqlim o'quv qo'llanma
P. 93

Eslatma:  W v  -  may  oyining  birinchi  dekadasida  tuproqning  metrli
                  qatlamidagi  namlik  zahirasi;  W o’rt  V-VII  -  may  -  iyul  oylarida  tuproqning  metrli
                  qatlamidagi  o‘rtacha  namlik  zahirasi;  D tn  V-VII  -  tuproqdagi  namlik  zahirasining
                  etishmasligi  (W o’rt  V-VII  -  W edns  ga  teng,  bu  erda  W edns  -  eng  kichik  dala  nam
                  sig‘imiga  teng  bo‘lgan  namlik  zahirasi);  E  –  bug‘lanish;    K n  -  namlanish
                  koeffitsienti;  jadvalning  birinchi  qatoridagi  ko‘rsatkichlar  namgarchil  yillarga,
                  ikkinchi qatori- qurg‘oqchil yillarga tegishli.

                         Binobarin,      namlik      ko‘rsatkichlari,     vegetatsiya     davri     oylaridagi
                  yog‘ingarchiliklarning  tarqalish  xarakteri  va  bahorgi  bug‘doy  hosili  miqdori
                  o‘rtasidagi  muayyan  bog‘liqlik  aniqlangan.  Eng  yuqori  bog‘liqlik  hosil  miqdori
                  bilan namlik ko‘rsatkichlari o‘rtasida kuzatiladi, ya’ni:





                         Bu  yerda,  W v  -  vegetatsiya  boshida  (may  oyining  birinchi  dekadasi)
                  tuproqning metrli qatlamidagi foydali namlik  zahirasi  (mm); W VII -   iyulning  3-
                  dekadasidagi  namlik  zahirasi;  N  -yog‘ingarchiliklar;  E 0  -  havo  namligi

                  etishmasligining yig‘indisi;      - koeffitsient 0,6.
                         L.S.Kelchevskaya  va  N.I.Kobrinalar  (1971)  tomonidan  esa  O‘rta  Volga
                  bo‘yi  mintaqalarida  bahorgi  bug‘doy  hosildorligini  baholashga  moslab  tuproq  -
                  iqlim rayonlashtirish o‘tkazildi. Mualliflar tuproqdagi namlik sarfi yig‘indisi bilan
                  bug‘doy hosili o‘rtasidagi bog‘liqlikni aniqlagan. Ular turli tuproq tiplari tarqalgan
                  maydonlarda  tuproqdagi  foydali  namlik  zahirasi  ko‘rsatkichi  bo‘yicha  xarita
                  yaratilgan.  Mazkur  hududda  oltita  namlik  mintaqasi  va  tuproq  tipi  ajratildi,
                  ularning tavsifi quyidagi 28-jadvalda keltirilgan.
                                                                                                     28-jadval
                  O‘rta Volga bo‘yi tuproq-iqlim resurslarining bahorgi bug‘doy hosildorligiga
                                                 muvofiq ravishdagi tavsifi

                    Namlik mintaqasi, tuproq        Tuproqning metrli         Vegetatsiya        Tuproq-iqlim
                     tiplarining unumdorligiga   qatlamidagi foydali nam        davrida           resurslarini
                        mos bug‘doy hosili               zahirasi              tuproqdan           baholash
                                                Vegetatsiya  Vegetatsiya      namlikning        s/ga        %
                                                   boshi         oxiri         sarflanishi
                                                                                 (mm)

                    Nam,  chimli-podzol  va      200-175          75            275-250        8,0-7,5     50-45
                     kulrang          o‘rmon
                     tuproqlar,  bug‘doy  hosili
                     kam







                                                                 92
   88   89   90   91   92   93   94   95   96   97   98