Page 22 - YARMUHAMMEDOV J. DORIVOR_O’SIMLIKLAR_FLORASI_VA_SISTEMATIKASI_FANIDAN

„Qirqquloqsimonlar", „Paporotniksimonlar" deb, „Голосеменные" —
„Yalang'och urug'lilar", „Ochiq urug'lilar" deb, „Покры тосеменные" yoki

„Цветковые" — „Yopiq urug'lilar", „Gulli o‘sim liklar" yoki „Yopiq urug'lilar"
deb yozilgan. Shuni ham aytish kerakki, ba’zi darsliklarda bo‘limlardan
ayrimlarining o‘mi almashtirib yuborilgan yoki umuman keltirilmagan.
Darsliklarda sinflarning nomlarini yozishda ham bir-biriga mos

kelmaydigan birliklar va qo‘shimchalar (affikslar) ishlatilgan. Mazkur
www.ziyouz.com kutubxonasi birliklarni yozishda mualliflar turlicha
manbalardan foydalangan yoki mustaqil ijod qilgan, degan xulosaga kelish

mumkin. Yirik sistematik birliklarni qiyoslash va tahlil qilish S.S.Sahobiddinov
qo‘llanmasining ikkinchi jildida sinfdan keyin ,,singarilar“ qo‘shimchasi bilan
o‘n bir marta keltirilgan „tana” so‘zining qanday maqsadda keltirilganligi, uning

filogenetik sistematikada tutgan o‘rni, etimologiyasi juda ham aniq emasligini
ko‘rsatdi. Sinfdan keyingi birlik sinfchani, undan keyingi o‘rinda turadigan
qabilalar (tartib)ni yozishda ham xatoliklarga yo‘l qo‘yilgan. Bulardan tashqari,

bir darslikdagi qabila boshqa darslikda sinf yoki sinfcha deb olingan. Darsliklarda
oilalarning lotincha va o‘zbekcha nomlarini yozishda ayrim chalkashliklar
mavjud. Mana shulardan ayrimlari: Torondoshlar oilasi Otquloqlar yoki
Grechixalar, Yalpizdoshlar oilasi Labguldoshlar yoki Yasnotkadoshlar,

Loladoshlar oilasi Liliyadoshlar, Ra’nodoshlar oilasi Rozadoshlar,
Atirguldoshlar, Ra’noguldoshlar deb yozilgan. Darsliklardagi munozarali

masalalardan yana biri yirik taksonlarga beriladigan qo‘shimcha (affiks)lar bo‘lib,
ular ham qayta ko‘rib chiqishni va har bir birlik uchun muayyan qo‘shimcha
ishlatishni taqozo etadi. Botanika nomenklaturasi qoidalariga muvofiq, sistematik
birliklarni ifodalovchi maxsus qo‘shimchalar ishlab chiqilgan. Unga muvofiq

oilaga lotincha „aceae", qabilaga — ,,Ies“ , sinfga — „opsida", bo‘limga —
„phyta" qo‘shimchalari berilgan. Akad. Q.Z. Zokirov bularni o‘zbek botanika
terminologiyasiga tatbiq etgan. Ta’kidlash joizki, 1966- yili nashr etilgan

Q.Z.Zokirov va X.Jamolxonovlarning „O‘zbek botanika terminologiyasi
masalalari" nomli asarida sistematik birliklar va ularning qo‘shimchalari ilk bor
ishlab chiqilgan. Unda bo‘limga toifa, sinfga simonlar, lilar, qabila (tartibga)ga

dor, namolar, oilagadoshlar, guldoshlardan iborat qo‘shimchalar qo‘shib yozish
tavsiya etilgan. Bu birliklar respublikada o‘zbek tilida yozilgan darslik, qo‘llanma
va risolalarda hamda O‘zbekiston milliy ensiklopediyasidan puxta o‘rin olganiga

qaramay, botanikaga oid ba’zi darslik va ommabop asarlarda unga jiddiy e’tibor
berilmadi. Natijada bitta qo‘shimcha boshqa birliklarga ham tatbiq etildi.
Darsliklardagi birliklar va ularning qo‘shimchalaridan ko‘rinib turibdiki, eng

22