Page 154 - Geologiya va mineralogiya elektron o‘quv qo‘llanma. Sodiqova G., Usmonova M.

masshtabi va xarita muallifning nomi yoziladi. Geologiya xaritalar har xil maqsadda

tuzilgan bo‘ladi. Masalan: tektonika, metologiya, strukturali xaritalar,

neotektonikalar, gidrologiyalar, foydali qazilmalar va boshqa xaritalar geologiya

xaritasi asosida tuziladi. Har qanday xaritalarda masshtab berilishi shart. Masshtab

xaritaning 2 ta ma’lum nuqtasi orasidagi masofa tegishli joydagi masofaga

qaraganda necha barobar kichraytirilib olinganligini ko‘rsatuvchi ko‘rinishdagi

sonlar ifodasidir.
Xaritalarda odatda sonli masshtab o‘rniga chiziqli masshtab ham beriladi.

O‘zbekistoning geologiya xaritasi har xil masshtabda tuzib chiqilgan.
Geologiya xaritalari mayda masshtabli yoki obzorli bo‘lib, davlat xaritalari

hisoblanadi. Masalan: 1:5000000; 1:1000000 masshtabli xaritalar kiritiladi.
Tuman, viloyat, o‘lka xaritalarining masshtabi 1:200000; 1:100000; 1:50000 hatto

1:25000 bo‘lishi mumkin.

Geologiya xaritalar ayrim maydon rayon yoki konlar uchun 1:10000, 1:5000,

1:1000 va bundan ham yirik masshtablarda bo‘lishi mumkin.

Har qanday geologik, geografik xaritalarning qarab qilingan shartli belgilari

ro‘yxati va izohi bo‘ladi. Shartli belgilar indekslar yordamida tog‘ jinslarining

yoshini, tarkibini xaritalardan o‘qish mumkin. Geografiya xaritasida shartli belgilar

stratigrafik kesma turda, oddiy sxema chizmalarida ham berilishi shart. Geologiya

xaritalariga beriladigan ranglar 1881 yilda akademik A.P.Karkinskiyning taklifi

bilan Bolonya shahrida bo‘lgan xalqaro geologik kongressda tasdiqlangan.

Magmatik jinslar tarqalgan maydonlar tog‘ jinsining tarkibiga qarab: nordon

jinslar qizil, och qizil: asosli jinslar to‘q yashilga bo‘yaladi.

Geologiya xaritalarida, sxema va kesimlarda aks ettirilgan turli qavatlarning

yoki shu qavatlarga tegishli yosh nomi, harfi va ularning qismlari raqamlar bilan

belgilanadi. Geologiya xaritalarida biror davr qismlari rangi biri ikkinchisiga

o‘xshash bo‘ladi, shu vaqtda indeks va raqamlar xaritani o‘qishni yordam beradi.

Ko‘pchilik xaritalarda qatlamlarning yotish elementi, strukturalari va u yerda

bo‘lgan shurf, konova, buru, mineralli zonalar ham beriladi. Buni quyidagi

geografiya xaritalari, profil va kolonkalarga qo‘yiladigan shartli belgilar va ularning

nomlaridan bilib olish mumkin.