Page 150 - Geologiya va mineralogiya elektron o‘quv qo‘llanma. Sodiqova G., Usmonova M.

psevdomorfoza sifatida hosil bo‘ladi.

Kaolinitlar tuproqdarda dislokatsiya jarayonida, yaʼni kremniyning tog‘

jinslaridan yuvilib to‘plangan joylarda sintez bo‘ladi, lekin gidrotermal sharoitlarda

xam hosil bo‘lishi mumkin. To‘rtlamchi davr yotqiziqlari ustidagi hosil bo‘lgan

tuproqlarda kaolinitlar kam miqdorda uchraydi. Kaolinit minerali tarkibida SiO 2-

46,5%, A1 2O 3-39,5%, H 2O - 14%, ishqoriy va ishqoriy yer elementlari juda kam

miqdorni tashkil etadi. Kaolinitda SiO 2: A1 2O 3 nisbati ikkiga tengdir, solishtirma
ogirligi 24 mg/sm. ekv.ga tengdir. Kaolinit minerallari o‘z strukturasini

uzgartirmasligi sababli suvni yaxshi o‘tkazadi, ammo qovushqoqlik xususiyati juda
kam bo‘ladi. Biroq kaolinitlar fosforni yaxshi singdiradi, ammo konlardan qazib

olingan kaolinli loylar buning aksidir.

Galluazitlar, kaolinitdan farqli ularoq, o‘z strukurasida bir necha molekula

suvni qobig‘lari o‘rtasida saqlab turadi, suvning miqdori galluazitda 6-8%,

kaolinitda esa 0,5-1% tashkil etadi. Solishtirma og‘irligi esa 40-60 mg. ekv.

ga tengdir.

Gidroslyudalar (illitlar) guruxndagi minerallar. Bu minerallarga

gidromuskovit (K 0.75(H 3O) 0.25)Al 2(Si 3Al)O 10((H 2O) 0.75(OH) 0.25) 2 va gidrobiotit

K(Mg,Fe2+)6((Si,Al)8O20)(OH)4 x nH2O kiradi. Bundan tashqari natriyliillit,

ledikit, glaukonit, gid roflogopit turidagi minerallar bu guruxni tashkil etadi.

Gidroslyudalar dioktaedrik (gidromuskovit, brammolit, glaukonit) va trioktaedr

(ledikit) tuzilishiga egadir. Gidroslyudalarning tuzilishi montmorillonit va

slyudalarning strukturasiga o‘xshashdir. Gidroslyudalar uch kdvatli minerallar

guruxiga kiradi. Tetraedr tarkibidagi kremniyning maʼlum alyuminiy

bilan almashinib ortiqcha hosil bo‘lgan nisbiy zaryad kaliy yoki gidroksoniy bilan

to‘ldiriladi, bog‘lanadi. Gidroslyuda oshiqcha zaryad strukturalarning ustida

joylashgan bo‘lib, qobiqlar bir- biriga yaqin bo‘lganligidan ular orasiga suv

molekulasi kirmaydi. Shuning uchun gidroslyudalar o‘z xajmini o‘zgartirmaydi.

Xuddi shuningdek, kaliy muvofiqlashuvchi zaryad bo‘lganligi uchun almashinish

qobiliyatidan mustasnodir. Faqat kaliy strukturaning yemirilgan qirralaridagina

almashinishi mumkin.

Yevropa va Amerika olimlari gidroslyuda guruxidagi minerallarni illitlar deb