Page 146 - Geologiya va mineralogiya elektron o‘quv qo‘llanma. Sodiqova G., Usmonova M.

Olivinning tarkibi (Mg, Fe) 2SiO 4 silikatdan iborat bo‘lib, rombik singoniya

bo‘yicha kristallanadi, rangsiz yoki sarg‘ish yashil bo‘lib, qattiqligi 6,5-7,0,

solishtirma og‘irligi 3,3-3,5 iboratdir. Gematit esa qizil rangda bo‘lib (Fe 2O 3)

trigonal singoniyada kristallanib qora rangdan kulranggacha, qattiqligi 5,5-6,0,

solishtirma og‘irligi 5,0-5,2 tengdir. Magnetit - FeFe20 4, magnitli temir bo‘lib

kubsimon singoniyada kristallanib qora rangdadir, qattiqligi 5,5-6,0, solishtirma

og‘irligi 4,9-5,2 tengdir.
Apatitlar, ftorapatit - Ca 5(PO 4) 3. F va xlorapatitlardan Ca 5( PO 4) 3• Cl dan

iborat bo‘lib geksogonal singoniya shaklida uchraydi. Rangi yashildan
kulranggacha, qattiqligi 5, solishtirma og‘irligi 3,18-3,20 magmatik tog‘ jinslari

tarkibida uchraydi. Bundan tashqari bir necha ming turdagi minerallar tog‘ jinslarida
uchraydi, yaʼni asosiy qismini yuqorida keltirilgan birlamchi minerallar va juda ham

kam uchraydigan (aksessor) minerallardan tarkib topgandir.

Ikkilamchi minerallar asosan tog‘ jinslari va tuproqning loy qismida (< 0,001

mm) uchraydi. Ularning tarkibiga Si, Al, Fe, Mg, K, Mn, O, OH kimyoviy

elementlar kiradi. Loy minerallari o‘ziga hos strukturaga ega bo‘lib, asosan

qatlamli silikatlardan iboratdir, yaʼni kremniy kislorodli tetraedr va kislorod-

gidroksil- alyuminiyli oktaedrdan tashkil topgandir. Ikkilamchi minerallar yerning

ustki qismida tog‘ jinslarining yemirilishi va tuproq tarkibida birlamchi

minerallarni iqlim va biokimyoviy jarayonlar taʼsiri natijasida hosil bo‘ladi.

Shuningdek, loy minerallari yerning chuqur qismidamida yuqori harorat, bosim

hamda gidrotermal sharoitda ham hosil bo‘lishi mumkin.

Ikkilamchi minerallarning tuzilishi elektronografik va rentgenografik usullari

bilan aniqlangan, ularning tarkibi Si, A1, O, ON, Fe, Mg, K, Mn dan tashkil

topgandir. Minerallar qatlami silikatlar shaklida tuzilgan bo‘lib, kubiglar kremniy-

kislorodli tetraedr va kislorod gidrooksil- alyuminiydan tashkil topgan oktaedrdan

iboratdir.