Page 21 - Geologiya va mineralogiya elektron o‘quv qo‘llanma. Sodiqova G., Usmonova M.

3- MASHG‘ULOT

CHO‘KINDI TOG‘ JINSLARINI TAVSIFLASH

Mazkur amaliyot ishida cho‘kindi tog‘ jinslari quyidagi genetik turlariga -

mexanik sementlangan, mexanik sementlanmagan, kimyoviy, organogen cho‘kindi

tog‘ jinslariga ajratilib o‘rganiladi.

Ishning maqsadi. Talaba ishni bajarish davomida cho‘kindi tog‘ jinslarini

klassifikatsiyasi bilan tanishadi. Tog‘ jinslariga qarab ularni strukturasini tuzilishini
va o‘lchamlarini aytib berish kerak.

Umumiy tushuncha. Cho‘kindi jinslar yer yuzasida va litosferaning eng
yuqori qobig‘ida yuzaga keladigan hilma-hil geologik jarayonlar natijasida hosil

bo‘ladi. Hosil bo‘lish sharoitiga qarab cho‘kindi jinslar dengiz, ko‘l, daryo, shamol,
muz yotqiziqlarga bo‘linadi. Cho‘kindi jinslarni tekshirishda xuddi otqindi

jinslardagidek, ularning strukturasi bilan teksturasi tafovut qilinadi, ayrim holda

jinsni tashkil qilgan zarrachalarning shakl va katta-kichikligi struktura hisoblansa,

o‘sha zarrachalarning joylashuvi tekstura xisoblanadi.

Strukturasi. Maydalanishdan (siniqlardan) hosil bo‘lgan jinslar

bo‘laklarining kattaligiga qarab quyidagi asosiy gruppalarga bo‘linadi:

1. Zarralarning diametri 2 mm dan katta bo‘lgan yirik bo‘lakli jinslar (psefit

jinslar);

2. Zarralari 0,1 mm gacha bo‘lgan qumli (psammit) jinslar;

3. Zarralari 0,1 dan 0,01 mm gacha bo‘lgan changsimon (alevrit) jinslar;

4. Zarralari 0,01 dan kichik bo‘lgan gil (pelit) jinslar.

Jins bo‘laklarining shakliga qarab:

1. Normal-cho‘kindi jinslar. Bunday jinslardagi bo‘laklar

(dumaloqlanmagan), burchakli dumaloq, (chala dumaloqlangan) va dumaloq silliq

(dumaloqlangan) bo‘lishi mumkin.

2. Tufogen jinslarga bo‘linadi (bunday jinslarda xamma bo‘laklar juda

burchakli bo‘ladi).

Jinslar donachalarining kattaligiga qarab:

1. Yirik donali (donalari 0,5 mm dan katta);

2. O‘rta donali (0,5 mm dan 0,25 mm gacha);