Page 29 - Geologiya va mineralogiya elektron o‘quv qo‘llanma. Sodiqova G., Usmonova M.

Savollar:

1. Metamorfizm deganda nimani tushunasiz?

2. Metamorfik jinslarga nimalar kiradi?

3. Muhim metamorfik tog‘ jinslari (MmTJ) asosiy xossalari ta’rif bering?

4. Tog‘ jinslarining nomi aytib bering?

5-MASHG‘ULOT

KRISTALLAR HAQIDA TUSHUNCHA. KRISTALLARNING
CHEKLOVCHI ELEMENTLARI. SINGONIYALAR.

Mashg‘ulotning maqsadi: Kristallar bo‘yicha umumiy tushuncha olish,

ularning tuzilishini, singoniyalarini o‘rganish.
Kerakli asbob uskunalar: Laboratoriya xonasidagi singoniya shakllardagi

kristall turlari, ko‘rgazmali materiallar, tarqatma uslubiy qo‘llanmalar.

Ishning mazmuni:

Barcha kristall moddalar, amorf moddalardan farqli o‘laroq, kristall panjaralar

- material nuqtalar (atomlar, molekulalar, ionlar va ularning guruhlari) fazoda aniq

geometrik qonuniy o‘rinni egallagan bir jinsli cheksiz vektorial qurilmalari bilan

ifodalangan qonuniy ichki tuzilishga ega. Material nuqtalarning joylashish o‘rni

kristall panjara tugunlari deyiladi. Bir to‘g‘ri chiziqda yotuvchi va davriy ravishda

teng oraliqlarda takrorlanuvchi tugunlar majmuasi qatorlarni tashkil etadi, bir

tekislikda yotuvchi qatorlar majmuasi esa kristall panjaraning yassi to‘rini hosil

qiladi.

Kristall panjaralar o‘zining strukturasi bo‘yicha juda xilma-xil bo‘lib, bu

ularning tarkibidagi material zarralar, ularning o‘lchamlari, bir-biri bilan aloqasi,

yaqin atrofi (koordinastiya) bilan bog‘liq.

Barcha kristall moddalar qonuniy ichki tuzilishi natijasi hisoblanuvchi bir

qator xossalarga ega. Ulardan biri - anizotroplik yoki turli yo‘nalishlarda bir xil

bo‘lmaslikdir (odatda har doim izotrop bo‘lgan amorf jismlardan farqli o‘laroq).

Ikkinchisi – bir jinsliligi - bir xil kristall moddalarning har qanday mayda zarralari

bir xil xossalarga (parallel yo‘nalishlar bo‘yicha) egaligi bilan ifodalanadi. Ammo

kristall moddalarning eng xarakterli xossasi bo‘lib ularning o‘z-o‘zidan tomonlar