Page 658 - Trinh bay Dia chi Quang Yen (Ver-2020 online)

658  Ñòa chí Quaûng Yeân

kính trọng tuổi tác”. Xã An Đông: “Lệ khai quang lão nhiêu từ 65 tuổi trở xuống đến
60 tuổi trước đây mỗi người 1 mâm xuôi tựu trung phần lớn không đều nhau, nay bàn
định mỗi mâm 12 cân gạo, 1 buồng quả cốt cho được ngon đẹp”. Xã Hưng Học có quy
định: “Dân xã đã có thường lệ 10 năm là 1 mức, người nào tuổi đến 50, 60, 70, 80, 90,
100 đã có sự lệ lễ thần, hoặc người nào sau khi làm lễ gia tiên lại lễ thần kính dân, có
đồ gì cúng tiến mời dân uống rượu thì lễ mừng của bản xã là 1 đôi câu đối, 1 buồng cau
hoặc là 3 quan tiền” ...
(1)
Ngày nay, tại các xã, phường thuộc đảo Hà Nam, vào mùng 5 tháng Giêng hằng
năm, hòa chung không khí vui tươi của lễ hội Tiên Công, con cháu trong các gia đình
có cụ Thượng (các cụ 80, 90 và 100 tuổi) chuẩn bị trang trí ban thờ, nhà cửa, chuẩn bị
trang phục cho lễ mừng thọ. Ở Phong Cốc, Cẩm La, Yên Hải, Phong Hải, các cụ ông
khi tròn 60, 70, 80, 90, 100 tuổi đều có lễ vật đến từ đường dòng họ lễ các tiên tổ. Ngày
mùng 6 nghi lễ mừng thọ được tổ chức trang trọng tại gia đình. Cụ Thượng tiến hành
kính cáo gia tiên sau đó ra ngồi ghế thọ. Con cháu, họ hàng, bà con lối xóm tới gia đình
chúc thọ, mang biếu cụ Thượng rượu, hoa quả, bánh trái. Trong lễ mừng thọ, các cụ
được Hội Người cao tuổi quan tâm cấp giấy mừng thọ và tặng quà. Lễ mừng thọ là dịp
để con cháu nhớ ơn công lao sinh thành, dưỡng dục, bày tỏ lòng kính trọng, hiếu thảo
với ông bà, cha mẹ, đồng thời khích lệ các cụ cao tuổi sống vui, sống khỏe, là chỗ dựa
tinh thần vững chắc cho con cháu.
4. Phong tục, tập quán về tang ma

4.1. Những phong tục truyền thống về tang ma ở Quảng Yên

Từ xưa đến nay, việc tang ma của người Việt nói chung và người dân Quảng Yên nói
riêng luôn là việc đại sự của gia đình và dòng họ. Đối với những trường hợp bình thường,
tang lễ tại đa số các làng xã ở Quảng Yên đều trải qua những bước theo Thọ Mai gia lễ
sau đây:
Lễ mộc dục

Theo phong tục chung, khi người thân hấp hối, con cháu khiêng ra gian giữa, đầu
quay về hướng Đông để đón sinh khí từ phía mặt trời. Con cháu đứng gần để nghe người
đó dặn dò di nguyện trước lúc mất. Thân nhân (người nhà) nấu nồi nước lá thơm (lá
bưởi, sả) để lau người cho sạch sẽ, thơm tho và thay quần áo cho người mất. Khi người
thân mất, thi hài được đặt dưới đất ít phút với tâm niệm “người ta sinh ra bởi đất, khi
chết sẽ trở về với đất” rồi mới đặt lại lên giường.

Lễ phạm hàm

Con cháu bỏ vào miệng người chết một ít gạo và tiền lẻ, dùng một chiếc đũa ngáng
miệng rồi phủ một mảnh giấy hoặc mảnh vải trắng lên mặt. Sau đó buông màn, thắp
một ngọn đèn dầu cạnh giường và từ lúc này luôn cần có người túc trực, trông coi thi hài.
Người xưa gọi đó là lễ “phạm hàm” và theo quan niệm duy tâm, đây là những trang bị
tối thiểu cho vong hồn người đó về thế giới bên kia.

(1) Xem Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Quảng Ninh: Di sản Hán Nôm tỉnh Quảng Ninh: Địa bạ - tục lệ
hương ước, sđd, tr.482, 510, 553, 610, 657, 782, 834.