Page 661 - Trinh bay Dia chi Quang Yen (Ver-2020 online)

Phaàn V: Vaên hoùa - Xaõ hoäi  661

Giỗ đầu: là ngày giỗ đầu tiên sau ngày người mất đúng 1 năm, nằm trong thời kỳ
tang. Tại nhiều địa phương, ngày giỗ đầu thường được các gia đình làm lớn như tại
phường Phong Cốc trước đây, giỗ đầu người thân thì mỗi đầu gia đình con cháu ruột thịt
thường làm một mâm cỗ để mang tới nhà con trưởng cúng. Sau đó, con cháu về nhà thắp
hương gia tiên và người đã khuất, hóa vàng và hạ lộc.

Giỗ hết: Sau khi người mất được 3 năm người nhà tổ chức giỗ hết. Ngày giỗ hết cũng
là ngày mà người thân trong gia đình đoạn tang (trừ phục). Từ ngày đó trong quan niệm
của người sống thì người chết đã trở thành “cổ xưa”.

Một số tục trong và sau đám tang
Tục nộp cheo: Theo tục lệ, khi nhà có người mất, gia đình phải nộp cheo cho làng,

điều này được quy ước trong hương ước, khoán lệ một số làng. Xã Hưng Học (nay thuộc
phường Nam Hòa) quy định: “Nguyên lệ tang lễ cha mẹ, ngu tế theo lệ làng mời hương
lão lý dịch. Huấn lễ lệ có chiêu tịch điện, hễ có cỗ bàn bánh quả, tính toán các khoản phí
tổn đến 80 nguyên. Nay châm chước sửa đổi trích ra 15 nguyên sung công quỹ. Tế xong
định lệ nhận 1 con lợn giá 10 nguyên, 5 bóng rượu, 1 buồng cau khoản đãi dân xã những
người có mặt tại đó còn những người vắng mặt không được yêu sách” .
(1)
Tục để tang: Trong thời gian tang trở cha mẹ, cô, dì, chú, bác ruột, con cháu phải
kiêng kỵ dự các cuộc vui, khao vọng, cưới xin, ca hát. Nhiều làng còn có tục kiêng tắm 3
ngày, trong ngày tang lễ phải đi chân đất, không được buộc tóc...
Tục cải táng: Cải táng hay còn gọi là bốc mộ, thay áo, được coi là một việc làm rất hệ
trọng. Việc cải táng và chôn cất hài cốt được tiến hành sau khi người mất được khoảng
3 - 5 năm. Để chuẩn bị cải táng, gia đình đi xem ngày, chọn giờ tốt và chuẩn bị các đồ
dùng phục vụ cho công việc quan trọng này. Đến ngày thực hiện, trước khi tiến hành đào

mộ, con cháu thắp hương làm lễ trình tổ tiên báo cáo về việc “thay nhà mới” cho người
chết. Thời gian cải táng thường được thực hiện vào ban đêm tránh ánh sáng mặt trời.
Gia chủ chuẩn bị một nồi nước vỏ cây, lá bưởi, lá sả để rửa hài cốt trước khi cho vào tiểu
sành. Xương cốt được thu gom đầy đủ rồi đặt vào tiểu và sắp xếp theo đúng vị trí trên
cơ thể. Tiểu được đem chôn ở nơi đã chọn, thường sẽ quy tụ về khu vực mồ mả cho họ tộc
tiện trông nom, chăm sóc. Nhiều gia đình quan niệm, bát hương người mới mất phải đặt
ở bàn thờ riêng, sau khi cải táng mới được nhập cùng bàn thờ tổ tiên.

4.2. Việc tang trong chế độ mới
Sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, việc tang ở Quảng Yên đã có những thay đổi
theo hướng tích cực, nhiều chính sách, quy định về việc xây dựng nếp sống văn minh,
đời sống văn hóa được ban hành và thực hiện.

Tại Quảng Yên, Đảng bộ thị xã tích cực lãnh đạo, chỉ đạo nhân dân tham gia phong
trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” và cuộc vận động “Toàn dân đoàn
kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”. Các địa phương tích cực xây dựng quy

(1) Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Quảng Ninh: Di sản Hán Nôm tỉnh Quảng Ninh: Địa bạ - tục lệ hương ước,
sđd, tr.839.