Page 669 - Trinh bay Dia chi Quang Yen (Ver-2020 online)

Phaàn V: Vaên hoùa - Xaõ hoäi  669

Nhiều xã, phường trên địa bàn thị xã Quảng Yên xưa nay vẫn duy trì tục thờ Mẫu:
thờ Tứ vị Thánh Nương hay còn gọi là Đại càn Thánh nương (thờ tại miếu Cốc, phường
Phong Cốc), thờ Địa cung Thánh Mẫu Công chúa Liễu Hạnh - một trong “Tứ bất tử”
theo quan niệm dân gian tại miếu Khoái Lạc xã Sông Khoai, đình Quỳnh Lâu phường
Cộng Hòa, đền Thánh Mẫu xã Liên Vị... Nhiều ngôi chùa có ban thờ Mẫu hoặc nhà Mẫu

theo kiểu “tiền Phật hậu Mẫu” như: chùa Bùi Xá (phường Tân An), chùa Yên Đông
(phường Yên Hải), chùa Giữa Đồng (phường Nam Hòa), chùa La Khê (xã Tiền An)... Lối
kiến trúc này thể hiện sự giao thoa và ảnh hưởng lẫn nhau giữa đạo Phật và tín ngưỡng
thờ Mẫu độc đáo của người Việt trong tư tưởng hướng thiện, hướng về tinh thần cộng
đồng, từ bi và diệt ác.

Gắn liền với tín ngưỡng thờ Mẫu là hệ thống truyền thuyết, thần tích và các hình
thức diễn xướng dân gian. Hầu đồng là nghi lễ chính mang tính diễn xướng. Người thực
hiện diễn xướng là các ông đồng, bà đồng (hay còn gọi là thanh đồng) - người phải trải
qua 2 lễ: lễ Tôn nhang và Đàn Tứ phủ (hay trình đồng mở phủ). Phục vụ hai bên cho

thanh đồng là tay quỳnh, tay quế, cung văn và các con nhang đệ tử tham gia buổi hầu.
Trong buổi lễ có đoàn nhạc công gồm: người đánh đàn, đánh trống, thổi sáo với người
hát xướng, gọi là cung văn. Một buổi hầu thường có nhiều vị thần linh xuất hiện, nhập
vào các ông, bà đồng gọi là các vị giáng đồng.

Trong các giá hầu, các thanh đồng thể hiện tính cách và lịch sử của các vị thánh.
Đồng khôn, bóng ngoan, đồng sang, bóng lịch sự đều phụ thuộc vào sự thể hiện của ông
đồng, bà đồng. Ở bên dưới, nhóm cung văn gồm một người đánh nhạc và hát chầu văn
có từ một đến hai người chủ yếu là nữ thể hiện bóng thánh, vừa hát, vừa múa theo làn
điệu chầu văn (không hát thì múa) xung quanh là các con nhang đệ tử, thủ đền, thủ
nhang. Nội dung hát chầu văn trong hầu bóng chủ yếu là hát ba giá đồng với nội dung

về Thánh Mẫu Liễu Hạnh, Thánh Mẫu Thượng Ngàn, Thánh Mẫu Thoải và các giá
quan lớn, giá ông hoàng, giá chầu bà, giá các cô, giá các cậu, ca ngợi công đức, kể lại sự
tích, công trạng của các thánh, khen ngợi vẻ đẹp ngoại hình, tài năng và thú phong lưu
của các vị, đồng thời tả cảnh sắc thiên nhiên và xin được ban ơn phù hộ... Cách hát mỗi
giá nghiêm trang, duyên dáng, dịu dàng, nhí nhảnh hay vui tươi, lúc đem kiếm, lúc cầm
quạt hay chèo đò là tùy vào tính cách các vị thần mỗi giá.

Vào ngày mùng 3 tháng Ba (âm lịch) hằng năm, nhân dân tổ chức lễ giỗ Mẫu với các
nghi lễ cúng tế và nhiều trò chơi dân gian. Riêng đền Thánh Mẫu có những nghi lễ tế
đặc biệt khác như: đảo vũ, cầu mưa. Vào năm thiên tai, hạn hán, ruộng đồng nứt nẻ khô

cằn, nhân dân rước tượng Mẫu về đình Cốc (phường Phong Cốc), đặt dựa vào vị trí trang
trọng trong hàng giữa để tiến hành cầu đảo...

Tín ngưỡng thờ Mẫu trên địa bàn thị xã Quảng Yên là di sản chứa đựng nhiều giá trị
nhân văn sâu sắc, được cộng đồng sáng tạo trao truyền qua nhiều thế hệ, thể hiện quan
điểm về ứng xử giữa con người với con người, con người với thiên nhiên, trong đó đề cao
vai trò của người phụ nữ, người mẹ trong cuộc sống gia đình và xã hội.