Page 505 - RAQAMLI TRANSFORMATSIYA DAVRIDA PEDAGOGIK TA’LIMNI RIVOJLANTIRISH ISTIQBOLLARI

xabar berilgan [3]. Bunday yondashuv talabalarga ijodiy izlanish jarayonini keng
koʻlamda olib borish imkonini bermoqda.
Arxitektura soxasida BIM (Building Information Modeling) texnologiyasi bilan
integratsiyalashgan sunʼiy intellekt vositalari ham qoʻllanilmoqda. Jumladan, binolar
dizaynini meʼyoriy-talablar va qurilish qoidalariga muvofiqligini avtomatik tekshirish
(rule-checking) uchun yirik SI modellardan (ChatGPT kabi) foydalanish imkoniyatlari
oʻrganildi [4]. AQSH universitetlaridan birida oʻtkazilgan tajribada magistratura
dasturida 55 nafar talaba Revit dasturida yaratilgan loyihalarni ChatGPT bazasidagi
generativ AI orqali tahlil qilib, qurilish meʼyorlaridan ogʻishlarni aniqlashga urinib
koʻrishdi. Ushbu tajriba davomida talabalarga prompt-engineering (AI modeliga
toʻgʻri soʻrov berish) boʻyicha qisqa trening oʻtkazildi. Natijalar shuni koʻrsatdiki,
talabalarning aksariyati SI yordamida meʼyoriy tahlil qilish kompetensiyalarini
oʻzlashtira oldi va belgilangan oʻquv maqsadlariga erishdi. Shu bilan birga, tajriba
jarayonida AI (artificial intelligence) tomonidan yaratilgan kodni nosozliklardan
tozalash qiyinchilik tugʻdirgani, baʼzi hollarda AI vositasi natijalarining nomuvofiqligi
kuzatilgani taʼkidlanadi. Xususan, dasturlash tajribasi kam boʻlgan talabalar AI
chiqishidagi xatolarni tuzatishda qiynalgan, bu esa ularning kognitiv va emotsional
yuklamasini oshirgan. Shunga qaramay, talabalar kelgusida AI vositalarini BIM
jarayonlariga kengroq joriy etishga qiziqish bildirganlar. Bu kabi natijalar SI
vositalarini taʼlimga integratsiya qilish samarali boʻlishi uchun talabalarga dastlab
maxsus koʻnikmalarni (masalan, soʻrov berish texnikasi) shakllantirish lozimligini
koʻrsatadi.
Taʼlim jarayonida SI-assistentlar va chat-botlardan foydalanish usuli ham
rivojlanib bormoqda. Masalan, baʼzi arxitektura dasturlarida talabalarga intellektual
maslahatchi sifatida koʻmak beruvchi tizimlar joriy etilmoqda. Maxsus yaratilgan
“Architecture AI Tool (ArchAI)” kabi dasturlar talabalar chizmalari yoki rejalari asosida
avtomatik tahlil va takliflar berib, loyihani takomillashtirish boʻyicha real-vaqt rejimida
mulohazalar (feedback) taqdim etmoqda. Bu talabalar soni koʻp boʻlgan
auditoriyalarda, har bir talabaning ishini tezkor koʻrib chiqish kerak boʻlganda juda
foydali vositadir. Anʼanaviy usulda bunday tahlil faqat murabbiy (oʻqituvchi)
tomonidan amalga oshirilib, vaqt va resurs cheklovlari tufayli kechikkan mulohaza
qaytarilishi mumkin edi. AI-assistentlar esa oraliq bosqichlarda cheksiz va tezkor
mulohaza berib, talabalarning loyihalash jarayonini tezlashtiradi [5].
Keltirilgan misollar arxitektura taʼlimida SI texnologiyalari keng qamrovli
qoʻllanish salohiyatiga ega ekanini koʻrsatadi: dizayn generatsiyasidan tortib
konstruksiyani tahlil qilishgacha, tarixiy bilimlarni interaktiv oʻrgatishdan tortib
avtomatlashtirilgan mulohaza berishgacha boʻlgan jarayonlarda SI oʻzining foydali
xususiyatlarini namoyish etmoqda. Shu bilan birga, ushbu texnologiyalarni samarali
tatbiq etish uchun tegishli oʻquv dasturlarini ishlab chiqish va pedagogik metodlarni
moslashtirish zarur.
SI ning oʻqituvchi va talaba munosabatlariga taʼsiri. Sunʼiy intellektning taʼlim
jarayoniga kirib kelishi anʼanaviy oʻqituvchi-talaba munosabatlarida sezilarli
oʻzgarishlar keltirib chiqarmoqda. Endilikda oʻqituvchi bilimning yagona manbai yoki
nazoratchisi sifatida emas, balki koʻproq yoʻlboshchi (fasilitator) va maslahatchi
sifatida koʻrilishi kutilmoqda. Bunga sabab – koʻplab axborotlar yoki oddiy amaliy
koʻnikmalarni talabalarga yetkazish ishini endi qisman AI tizimlari ham bajara olishi.
Masalan, avtomatlashgan “feedback” tizimlari talabalarga mavzu boʻyicha tez-tez fikr 503
bildirar ekan, oʻqituvchi oʻz eʼtiborini talabalarga chuqurroq tushuncha berish,

II SHO‘BA:

Sun'iy intellekt va insoniy munosabatlar transformatsiyasi: shaxsdagi muvaffaqiyatlar va rivojlanish istiqbollari

https://www.asr-conference.com/