Page 369 - Microsoft Word - Cam Pha dat va nguoi.doc

Phần thứ hai: LỊCH SỬ 351

quân Pháp do Terillon chỉ huy đã tổ chức các đợt càn quét ở
vùng Đông Triều. Pháp chia làm bốn đạo quân bao vây từ
vùng núi Đông Triều đến Uông Bí, Hòn Gai. Năm 1892, Lưu
Kỳ tử trận trong một cuộc phục kích đoàn giao thông tiếp tế

1
của Pháp từ Kép (Bắc Giang) lên Lạng Sơn .
Ở Cẩm Phả, các thủ lĩnh người Việt là Đề Hia, Đốc Bẩm,
Lãnh Pha tổ chức đấu tranh chống Pháp. Đặc biệt, Lãnh Pha
đã chiêu mộ được nhiều thợ mỏ và hoạt động mạnh từ năm
1892. Sau cái chết của Lưu Kỳ, Lãnh Pha không chỉ bó hẹp ở
vùng Cẩm Phả, mà mở rộng địa bàn đến Đông Triều, Bảo
Đài, lập căn cứ ở rừng Giốc Mít, đánh nhiều trận với quân

Pháp. Thực dân Pháp phải điều nhiều chỉ huy, như quan ba
Brunet, quan tư Louvel, quan ba Jobard, quan ba Magnen...
dẫn quân đến đàn áp cuộc nổi dậy của Lãnh Pha. Ngày
12/11/1892, nghĩa quân Lãnh Pha với 400 khẩu súng trường
đã đánh mỏ Nagnôta ở Cẩm Phả. Pháp phải điều 500 quân
từ Hải Phòng, Quảng Yên đến, chia làm hai đạo, một xuất
phát từ Hà Tu, một xuất phát từ Hòn Gai để bao vây nghĩa

quân. Ngày 25/11/1892, hai đạo quân Pháp đánh vào căn cứ
Vạn Hoa, sau này gọi là Port Vallut gần Cẩm Phả. Quân
Pháp ngoài lực lượng bộ binh mạnh còn có pháo thuyền yểm
trợ nên đã chiếm lại được mỏ Cẩm Phả. Sau khi chiếm được
Cẩm Phả, quân Pháp tiến ra Cái Bầu để chi viện cho đội
quân đang bị vây hãm tại đây. Ngày 30/11/1892, một trận
đánh quyết liệt đã diễn ra tại căn cứ Hà Vóc giữa nghĩa quân
Lãnh Pha và quân Pháp do Bouteloup chỉ huy . Tiếp đó,
2
_______________

1. Xem Viện Sử học: Lịch sử Việt Nam 1858 - 1896, Nxb. Khoa học
xã hội, Hà Nội, 2003, tr.719.
2. Xem Trần Văn Giàu: Chống xâm lăng, Nxb. Tổng hợp Thành phố
Hồ Chí Minh, 2017, tr.856-857.