Page 968 - บทความทางวิชาการหลักสูตร ผู้พิพากษาหัวหน้าศาล รุ่นที่ 21
P. 968
๙๕๖
กระบวนการยุติธรรม และอาจเกิดจากตัวกระบวนการเอง หรือบุคลากรในกระบวนการ ทั้งที่จงใจและ
ไม่จงใจ ท าให้พระราชบัญญัติการรื้อฟนคดีอาญาขึ้นพจารณาใหม่ยังไม่ครอบคลุมไปคุ้มครองสิทธิของ
ื้
ิ
ประชาชนได้เท่าที่ควร
บทสรุป
ิ
ื้
จากการศึกษากฎหมายในเรื่องการรื้อฟนคดีอาญาขึ้นพจารณาใหม่ของประเทศไทย และของ
ิ
ต่างประเทศ พบว่าหลักเกณฑ์และเงื่อนไขในการขอรื้อฟนคดีอาญาขึ้นพจารณาใหม่ของประเทศไทยตาม
ื้
พระราชบัญญัติการรื้อฟนคดีอาญาขึ้นพจารณาใหม่ พ.ศ. 2526 นั้นมีทั้งหลักเกณฑ์และกระบวนการ
ิ
ื้
ื้
ขั้นตอนที่เหมือนและแตกต่างกับของต่างประเทศ กล่าวคือ ตามพระราชบัญญัติการรื้อฟนคดีอาญา
ิ
ขึ้นพจารณาใหม่ พ.ศ. 2526 มาตรา 5 ก าหนดให้ต้องเป็นคดีที่มีค าพพากษาถึงที่สุด และคดีนั้นต้องเป็น
ิ
คดีที่จ าเลยต้องค าพพากษาลงโทษอย่างหนึ่งอย่างใด กล่าวคือถูกลงโทษตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา
ิ
18 และจะต้องมีการบังคับโทษตามค าพพากษาแล้ว ดังนั้น ถ้าคดีนั้นมิได้มการลงโทษ เนื่องจากกรณีมีเหตุ
ี
ิ
ยกเว้นโทษ หรือมีการรอการลงโทษเช่นนี้ จะขอให้รื้อฟื้นคดีอาญาขึ้นพิจารณาใหม่ไม่ได้ ในขณะที่กฎหมาย
ของต่างประเทศ เช่น ประเทศฝรั่งเศส และประเทศญี่ปุ่น วางหลักไว้ในท านองเดียวกัน กล่าวคือ การรื้อฟน
ื้
ิ
ิ
ื้
คดีอาญาขึ้นพจารณาใหม่จะท าได้ต่อเมื่อคดีที่จะขอรื้อฟนนั้นมีค าพพากษาถึงที่สุดแล้ว และต้องเป็น
ค าพพากษาที่ให้ลงโทษหรือตัดสินว่าจ าเลยมีความผิด ทั้งนี้ แนวทางของประเทศฝรั่งเศสได้ขยายออกไป
ิ
ครอบคลุมถึงกรณีที่จ าเลยมิได้ถูกลงโทษด้วย เนื่องจากศาลของประเทศฝรั่งเศสได้เคยวินิจฉัยว่าคดีที่ไม่ต้อง
รับโทษเพราะมีเหตุตามกฎหมายที่ไม่ต้องรับโทษ หรือไม่อาจบังคับโทษตามค าพพากษาได้ อาจร้องขอให้
ิ
ิ
ิ
รื้อฟนคดีขึ้นพจารณาใหม่ได้ เพราะจ าเลยชอบที่จะขอให้ลบล้างผลแห่งค าพพากษาที่วินิจฉัยว่ามีความผิด
ื้
ิ
ด้วยเหตุผลด้านกฎหมายและด้านจิตใจ เพราะฉะนั้นตามแนวทางของประเทศฝรั่งเศสคดีที่ศาลมีค าพพากษา
ิ
แสดงว่าจ าเลยได้กระท าความผิด ไม่ว่าจะถูกลงโทษหรือไม่ก็ตาม เป็นคดีที่ขอรื้อฟนขึ้นพจารณาใหม่ได้
ื้
ส่วนประเทศเยอรมนีซึ่งแม้จะเป็นประเทศที่ใช้ระบบกฎหมายซีวิลลอว์ (Civil Law) เช่นเดียวกัน
ื่
ื้
แต่หลักเกณฑ์ในการรื้อฟนคดีนั้นแตกต่างจากประเทศอน เนื่องจากประเทศเยอรมนีอนุญาตให้รื้อฟนคดี
ื้
ได้ทั้งในทางที่เป็นคุณกบจ าเลย และในทางที่เป็นโทษกับจ าเลย ส าหรับการรื้อฟนคดีอาญาขึ้นพิจารณาใหม่
ื้
ั
ของประเทศสหรัฐอเมริกา ซึ่งเป็นประเทศที่ใช้ระบบกฎหมายคอมมอนลอว์ (Common Law) จะมีลักษณะ
แตกต่างออกไป กล่าวคือการรื้อฟนคดีนั้น สามารถท าได้ไม่ว่าคดีนั้นจะถึงที่สุดหรือไม่ก็ตาม ในกรณีที่คดียัง
ื้
ื้
ไม่ถึงที่สุด การรื้อฟนคดีอาญาขึ้นพจารณาใหม่จะมีลักษณะเป็นการแก้ไขข้อผิดพลาดในระหว่างการ
ิ
พิจารณาผสมอยู่ด้วย
ิ
ิ
การรื้อฟนคดีอาญาขึ้นพจารณาใหม่นั้นอาจเป็นผลดีกับจ าเลย หากศาลพพากษาว่าจ าเลยมิได้
ื้
กระท าความผิด ย่อมแสดงให้เห็นถึงความผิดพลาดของกระบวนการยุติธรรมทางอาญา ซึ่งรัฐยอมรับถึง
ความผิดพลาดดังกล่าว โดยการแก้ไขเยียวยาให้แก่จ าเลยผู้บริสุทธิ์ที่ได้รับผลร้ายเนื่องจากค าพพากษาให้
ิ
ิ
กลับคืนสู่ฐานะเดิมเท่าที่จะกระท าได้ โดยทั่วไปผลของค าพพากษาที่แสดงว่าจ าเลยไม่ได้กระท าความผิด
คือการคืนสถานภาพทางกฎหมายให้แก่จ าเลย ท าให้จ าเลยไม่อยู่ในฐานะเป็นผู้กระท าความผิด หรือถูก
ี
ลงโทษมาก่อน จ าเลยจึงอาจได้รับการรอลงอาญา และไม่เป็นเหตุเพมโทษในกรณีจ าเลยไปกระท าผิดอก
ิ่
อย่างไรก็ตาม แม้ว่าการรื้อฟนคดีอาญาขึ้นพจารณาใหม่จะมีข้อดี หรือประโยชน์ในด้านของการให้ความ
ื้
ิ
ยุติธรรมแก่จ าเลยผู้บริสุทธิ์ เพื่อแก้ไขความผิดพลาดของกระบวนการยุติธรรม แต่นับตั้งแต่พระราชบัญญัติ
การรื้อฟื้นคดีขึ้นพิจาณาใหม่ พ.ศ. ๒๕๒๖ มีผลบังคับใช้ตั้งแต่วันที่ ๘ เมษายน ๒๕๒๖ ยังไม่เคยมีคดีอาญา
ิ
ื้
ื้
เรื่องใดได้รับอนุญาตให้รื้อฟนคดี เนื่องจากการรื้อฟนคดีอาญาขึ้นพจารณาใหม่ตามพระราชบัญญัติการรื้อฟน
ื้
ิ
ื้
ื้
คดีอาญาขึ้นพจารณาใหม่ พ.ศ. ๒๕๒๖ มีเงื่อนไขที่ท าให้การขอรื้อฟนคดีข้อจ ากัด เป็นเหตุให้การรื้อฟนคดี
