Page 113 - Münip Dergisi 2.Sayı

yola çağırmada mühim bir rol oynar. Böylece ölü kalp- Ab-ı hayat olmayacak kısmet ey gönül
ler dirilmiş olur. Velilerin batınları yani kalpleri de ab-ı Bin yıl gerekse Hızr ile seyr-i Skender et
hayattır. Bunlardan bir damla nasibi olan ebedi hayatı (Zeynep Hatun)
bulmuş ve saadete kavuşmuş olur.
Hızır ab-ı hayatı içeren ve ölümsüzlüğe eren kişidir. Pey-
Diğer bir rivayete göre İskender-i Zülkarneyn ordu- gamber veya veli olduğu hususunda rivayetler vardır.
suyla birlikte bir memlekete uğramış; kendisine ileride Edebiyatta yukarıda anlatılan özellikler dolayısıyla sıkça
bir deniz olduğu, bu denizi geçince orada ölümsüzlük adından söz edilir. Bilhassa ab-1 hayat, İskender ve zu-
bağışlayan bir suyun olduğu söylenmiştir. İskender ya- lumat imajlarının kopmaz parçasıdır. Sevgilinin birçok
nına veziri Hızır’ı da alarak denizi geçmiş ve Zulumat özelliği Hızır’ı andırır. Hızır zulumata girip ab-ı hayatı
(sonsuzluk) ülkesine varmıştır. Bu arada İlyas da yanla- bulduğu için sırra vakıf olmuştur. Bu nedenle sevgilinin
rındaymış. Hızır ile İlyas yorulunca bir pınarın kenarı- bir veya ab-ı hayat olan dudağı çevresindeki hat da Hızır
na oturup karınlarını doyurmak istemişler. Hızır’ın ya- olur (Pala, 1995:15).
nında getirmiş olduğu pişmiş balığa, elini yıkayınca bir Cevr oduna yaktın beni bari sakın ey Hızır-hat
damla su damlamış ve balık canlanmış. Hızır öğrenmiş Yeşil donun kararmasın uğrama dud-ı ahıma
ki Ab-ı hayat budur. Hızır ile Ilyas bu sudan kana kana (Ahmed Paşa)
içmişler. Böylece Hızır ile İlyas ölümsüzlüğe ermişler.
Kıyamete dek Hızır denizde, İlyas karada sıkıntıya dü- Var iken la’l-i lebin gayrı temenna eylemem
şenlere yardım ederler. Hızır eğer sunsa peyapey ab-ı hayvanı bana
(Nabi)
Doğu edebiyatları ve efsanelerinde bu hikâyenin anla-
tımlarına çok rastlanır. Bundan başka yine tarikat ehline Tasavvufta Hızır, İlm-i Ledüne (sırlar bilgisi) sahiptir.
göre, hakiki aşk ve gerçek sevgi de ab-ı hayattır. Çünkü Ragıp Paşa, aşağıdaki beyitte bunu şöyle dile getirir:
kalpler aşkla dirilmiş ve hakka yönelmişlerdir. Şairlere
göre ise sevgilinin ağzından çıkan sözler de ab-ı hayatı Olmayan maye-i feyz-i ezelinden sirâb
andırır. Bu sözler, tıpkı mutasavvıflardaki gibi ister me- Ab-ı Hızr-ı yine Hızr olsa rehber bulamaz
cazi, ister hakiki aşkta olsun; saf, nazik ve latiftir. Âşık bu Mevlana Mesnevi-i şerifinde şöyle der:
sözlerle dirilir. Divan edebiyatındaki aşk ve sevgi konusu
düşünülünce bu edebiyatın en zengin mazmunlarından Ger nebini reften-i ab-ı hayat
birisinin Ab-ı Hayat olduğu söylenebilir. İlahi aşk anla- Benger ender cuy u in seyr-i nebat
mında tasavvufi bir sembol olarak kullanılır. O, mürşidi “Ab-ı hayatın dünyada cereyanını görmüyorsan, mesela
kâmilin hayvani hayat yaşayan insan aklını dirilten söz- dere gibi akan suya ve nebatatın hayat âleminde seyr ve
leri ve nazarıdır. Edebiyatımızda geniş bir kullanım alanı nemasına ve türlü şekillere girip gunagun nebat vesair
bulan bu mazmun aşk ve irfanı karşılar. Şiirlerde ince ve evaid vermelerine bak
saf söz olarak kullanıldığı gibi sevgilinin dudağında da
ab-ı hayat vardır. Toprağa düşen adi tohuma bu tuğyan-ı hayatı ve bu gü-
nagün hasılatı bahşeyleyene ab-ı hayat denmez de ne
Ben senin ab-ı hayat-ı lebinin teşnesiyim denir? Fakat mahlukatın ab-ı hayatı kendilerine göre
Talib-i çeşme-i hayvan isem insan değilim olur. Mesela, insanlara ait ab-ı hayatı hükema içinde ye-
(Yenişehirli Avni)
tişen İskender zulumatta aradı; fakat bulamadı. Niçin?
Tatlı sözler kim gelir şirin lebinden dilberin Çünkü dünya ve cihan-ı manevi saltanatını birleştirmek
Ab-ı hayvandır sanasın çeşme-i candan tamar isteyenlere bu müyesser olamaz. Onun için ab-ı hayatı
(Ahmet Paşa) maiyetindeki hâkim, yani Hızır buldu ve ondan sonra
hayatı değişmedi ( Pala,1995:248).
Beyitleri sevgili ile hayat suyu arasındaki ilginin güzel
bir örneğidir. Özetle ne olduğunu anlatmaya çalıştığımız bu kavram
ve motifler Sezai Karakoç’un şiirinde büyük bir değişim
Sevgilinin dudağını çevreleyen ayva tüyleri zulumat ve farklılaşmaya uğrar. Klasik şairlerin yüklediği ölüm-
ülkesidir. Şiirlerde genellikle Hızır ve İskender telmih süzlük, ölümsüzleşme sevgilinin sözüne mazhar olma
yoluyla kullanılır: gibi vurgular Sezai Karakoç’ta toplumsallaşır.

2022/2 111