Page 17 - Münip Dergisi 2.Sayı

Gerek şiirleri gerek oyunları ve diğer eserlerinde ol-
sun ölüm olayını hayatının bir sorunsalı haline ge-
tiren Necip Fazıl, bu oyunuyla insanın ölüm karşı-
sındaki trajedisini anlatırken kader üzerinde durur.
Özellikle ölüm olayında insanın durumunu “rüzgârın
önünde uçan yaprağa” benzetir… İnsanın ölümden
kaçışı mümkün değildir. Necip Fazıl’ın tiyatro eser-
leri arasında en mükemmeli ve muhteşemi olan Bir
Adam Yaratmak, Necip Fazıl’ın hayatından, özellikle
de ruhsal bunalımlarından, hakikati arayışından izler
taşır. Oyunları arasında üzerinde en çok konuşulan ve
durulan eseridir…

Reis Bey bep olduğu gencin takıldığı mekânlara takılır, burada
ayaktakımına nasihatlerde bulunur. Yine nasihat etti-
Bir eseri evrensel ve klasik yapan şey onun insanı mer- ği bir sırada, insanlar onun merhamet üzerine konuş-
keze alarak, ondaki bazı hasletleri öne çıkarmasıdır. malarından etkilenir, üzerlerindeki silah ve bıçakları
Aşk, ölüm, vicdan, merhamet gibi konular her zaman Reis Bey’e teslim ederler. Bu sırada polis baskın yapar.
edebiyatın odağında olmuş, birçok yazar tarafından Üzerinde eroin bulunan kumarhanenin garsonu eroi-
binlerce kez kaleme alınmıştır. Bu konuların tekrar ni gizlice Reis Bey’in cebine koyar. Bunun üzerine suç
tekrar ele alınmasından daha çok nasıl anlatıldığıdır olduğu halde Reis Bey hapse düşer. Burada da merha-
önemli olan. Zira bir eseri evrensel ve eşsiz yapan içer- met duygusunu daha bir içselleştirir. Suç olduğu anla-
diği konu kadar üslubudur da… Örneğin vicdan, mer- şılınca serbest bırakılır.
hamet konularını Dostoyevski, Tolstoy, Stefan Zweig
ele almış, her biri kendi açısından konuyu irdelemiş- Dostoyevski’nin “vicdan” kavramı üzerine oturttuğu
lerdir. Örneğin Dostoyevski vicdan ve hukuk olayını “Suç ve Ceza” romanından izler taşıyan Reis Bey’de
muhteşem eseri “Suç ve Ceza”da ele almış, vicdan mı Necip Fazıl, temel mesele olarak “merhamet” kav-
yoksa hukuk mu sorusuna cevap aramıştır. Necip Fa- ramını ele alır ve onu irdelemeye çalışır. Dostoyevs-
zıl da Reis Bey oyununda vicdan, merhamet, hukuk ki’nin “vicdan mı hukuk mu?” sorusuna karşılık Necip
konusunu irdelemiş, bir ağır ceza reisinin gözünden Fazıl, “merhamet mi hukuk mu?” sorusunu yöneltir. 3
vermeye çalışmıştır. Necip Fazıl, baştan sona kadar merhametin insanlık
için bir kurtuluş reçetesi olduğunu ispatlamaya çalı-
Bütün eserlerinde insanı madde ve mana boyutuyla şır. Eserde; suç, ölüm, merhamet, vicdan, kanun, hu-
ele alan Necip Fazıl, Reis Bey oyununda, Nişanta- kuk gibi insanlığı ilgilendiren temel konular üzerinde
şı’nda bir cinayet işlenmiş, yaşlı ve zengin bir kadın uzun uzadıya duran Necip Fazıl’ın irdelendiği bu eser-
öldürülmüştür. Esrarkeş ve kumarbaz olan ve daha bir de Necip Fazıl, insanı madde ve ruh boyutuyla ele al-
takım küçük suçları da bulunan bir genç bu cinayet mıştır. Bu bağlamda Genç Mahkûm’un “Etmeyin Reis
şüphesiyle yakalanmıştır. Genci sorgulayan, görevi- Bey, siz ağlayamazsınız! Ağlayabilseydiniz, anlayabilir-
ne sadık, kanun kural dışında hiçbir şey tanımayan, diniz! Siz merhametten, acıma duygusundan, yalnız kö-
merhamete inanmayan, onu “ağızların iğrenç sakızı” tülük doğacağına inanmışsınız. Yerinde haklısınız. Fa-
gören (Reis Bey)bir savcıdır. Reis Bey’in yanlış kararı kat ondan ne büyük iyilik doğacağını unuttuğunuz için
üzerine suçsuz olan genç mahkûm idam edilir. Genç en büyük hakkı kaybediyorsunuz. Rahmet kaldırılmış
Mahkûm’un idamından sonra suçsuz olduğu anlaşılır. sizin kalbinizden… Buz çölünde yol alıyorsunuz!" söz-
Bunun üzerine Reis Bey büyük bir pişmanlık duyar, leri oldukça can alıcıdır. Oysa bu yalvarmalara karşın,
vicdan azabı çeker ve görevinden istifa eder. Kendini kanun dışında hiçbir şey tanımayan Reis Bey, bu tür
insanlığa adar, yardım etmek için uğraşır. İdamına se- yalvarmalara alışıktır ve yılların verdiği tecrübeyle

3 Dostoyevski’nin Suç ve ceza romanında bir cinayeti işleyen Raskolnikov, tefeci ve yaşlı bir kadını öldürür fakat cinayet
bir başkasının üzerine kalır. Vicdan azabı çeken Raskolnikov, gidip adalete teslim olur. Dostoyevski vicdanın hukuktan
daha çok gerekli olduğunu ispatlamaya çalışır. Necip Fazıl ise vicdan yerine merhameti koşmuştur.

2022/2 15