Page 7 - bon-dia-aruba-20200914
P. 7

A7
                                                                                             ENTREVISTA Dialuna 14 September 2020

            Entrevista cu Prof. Dr. Ir. Filomeno (Boey) Marchena

                   Seguridad di awa pa seguridad di cuminda



            Awa  sostenibel  ta  mustra  un  palabra  grandi  tad tecnico cu lamentablemente esun di Aruba no
            y hopi leu di nos realidad. Principalmente si  tin. El a bisa cu su intencion inicial tabata pa haci’e
            nos ta biba den un isla rondona di lama in-     na Aruba hunto cu Corsou. "Pero Universidad di
            finito cu ta conta cu un planta di desalinacion  Aruba no tabatin mucho interes." Pero tambe nan
            cu pa decadanan a produci awa di bebe di bon  tabata argumenta cu nan no tabatin un facultad pa
            calidad.                                        sostene un catedra asina.

            Awa limpi ta parti di e 17 obhetivonan cu Asamblea  E ta spera cu e cooperacion academico aki lo por
            Nacional di Nacionnan Uni a adopta den su agen-  bini, mirando cu nan ta pendiente cu dos investiga-
            da 2030 como meta di Desaroyo Sostenibel Global  cion basta grandi cu Universidad di Curaçao. Pero
            (SDG). For di varios aña pasa, un yiu di tera cu un  e ta lamenta cu ni na Aruba y tampoco na Corsou,
            trayectorio  profesional  largo  na  servicio  di  WEB  gobierno no tin un fondo destina pa guia e tipo di
            N.V. riba produccion y calidad di awa, a bin must-  investigacion aki riba un asunto vital y fundamental
            rando su preocupacion y interes rond di e tema aki  cu ta awa.
            pa percura awa sostenibel pa e generacion futuro.
            Ta trata di Prof. Dr. Ir. Filomeno (Boey) Marchena.  Catedra
                                                            Den nan prome intento pa bin cu e catedra na Uni-
            Sr.  Marchena  a  cuminsa  desaroya  educacion  riba  versidad di Curaçao, e ta reconoce cu nan tabata
            maneho di awa. Na 2016 el a bin cu e catedra: Sus-  academicamente mucho ambicioso den bon sinti
            tainable Water Technology and Management den e  di palabra. Nan a traha full un programa y tambe
            facultad di Ingenieria na University Of Curaçao. E  un  sorto  di  curriculum  pisa.  Na  november  2008
            catedra aki cu ta conta cu respaldo di UNESCO ta  ora cu nan a presente, e sugerencia cu nan a haya
            encera investigacion y educacion riba full e ciclo di  tabata pa bin cu un programa mas chikito na nivel
            produccion di awa. "E cos importante di e catedra  di scol tecnico secundario. Sr. Marchena hunto cu
            ta seguridad di awa pa seguridad di cuminda," el a  e decano di e facultad Dr. Richenel Bulbaai a keda
            bisa                                            un poco desapunta... pero no desanima.

            Durante  un  entrevista  cu  Bon  Dia  Aruba,  Sr.  Otro acontecimento importante a sosode na 2008.
            Marchena a splica cu e obhetivo tambe ta pa bin cu  Sr. Marchena a wordo apunta door di gobierno di
            sistemanan pa agricultura sostenibel y proteccion  Aruba como e focal point di UNESCO na Aruba.  di ‘Professor’ como condicion fundamental pa in-
            di ecosistemanan y medio ambiente. Igualmente pa  For di e aña aki a cuminsa un fase nobo p’e. E fun-  stitui e catedra, no tabata factibel.
            proteccion di ecosistema di e costanan marino. E  cion aki tabatin di haber cu e programa hidrologico
            asunto aki tin di haber cu nos realidad Caribense  internacional di UNESCO.                     Na 2009 y danki na intermediacion di Dr. Bulbaai,
            specialmente den e islanan chikito seco y semi-seco                                             Sr. Marchena pa logra tuma contacto cu Prof. Ir.
            den desaroyo cu casi no tin fuente natural di awa  E ta corda cu e tempo aya e tendencia tabata bay  Johannes I.M. (Joop) Halman di Twente Univer-
            dushi.                                          den direccion di produccion di awa cu e sistema  sity. Haciendo uzo di investigacion cu el a yega di
                                                            di  osmosis  inversa.  Ex  director  di  Santa  Rosa,  haci nan WEB, Sr. Marchena a traha su tesis “Ef-
            Con sostenibel awa ta den nos region Caribense?  Tilo Dabian a propone na gobierno pa nombra Sr.  ficiency  Improvement  of  Seawater  Desalination
            El a laga sa cu tin islanan grandi mas panort cu tin  Marchena como su reemplasante den e responsabi-  Processes: The Case of W.E.B. Aruba N.V. on the
            fuente di awa dushi manera riu. Pero e sostenibili-  lidad aki cu UNESCO.                       Island of Aruba.” Cu e tesis aki cu ta enfoca riba
            dad di awa di bebe den un isla manera esun di nos                                               proceso di calidad integral cu el a diseña pa haci
            cu ta semi-seco, practicamente no tin fuente natu-  Trahando cu UNESCO y dunando presentacion,  e planta di desalinacion mas eficiente, Sr. March-
            ral, unico cos cu nos ta depende di dje ta desalina-  Sr. Marchena a haya hopi aprecio pa su manera di  ena a logra su titulo di Professor. Den e tesis e ta
            cion di awa di lama. E ta costoso, pero e reto ta esun  traha. Casualmente e tempo aya el a wordo invita  considera e aspecto humano, fisico-kimico , man-
            di hacie mas eficiente posibel. P'esey Sr. Marchena  pa  duna  un  presentacion  den  un  conferencia  di  tencion y innovacion. Sr. Marchena su titulo nobo
            a pensa riba enseñansa. Esta bin cu un catedra cu  awa na Paraguay dor di UNESCO. E evento aki a  como ‘professor’ a bira paspoort academico pa es-
            ta enfoca riba tecnologia y maneho pa sostenibel  bira un escenario pa Sr. Marchena presenta cu hopi  tablece e catedra di awa na University Of Curaçao.
            di awa.                                         emocion nan idea, obhetivo y curriculum di e cat-
                                                            edra. Pero na final Dr. Maria Donoso kende tabata  Na november 2016 e facultad a wordo institui cu
            Inicio                                          directora di Ciencia di International Hydrological  tur su curriculum pa un educacion riba maneho di
            E hecho cu Aruba tin un planta di produccion di  Programme for Latin America and the Caribbean  recurso di awa. Pero pa falta di recurso financiero
            awa y coriente cu ta wordo opera di un forma efici-  (PHI-LAC) a bise cu hopi dolor cu nan tabata seis  nan a pidi pa e traha un minor pa evalua si tur fac-
            ente ta haci cu e profesionalnan tras di esaki ta duna  luna laat.                              ultad por hacie. Pero proceso burocratico ta tuma
            presentacion pa otro profesionalnan internacional                                               su tempo keto bay. Tambe Sr. Marchena a propone
            cu ta bin nos isla pa comparti conocemento riba  Tabata  2008,  aña  di  crisis  financiero,  caminda  pa bin cu un associate degree di dos aña pa alum-
            tereno hidrologico.                             UNESCO a tuma e decision di no financia niun  nonan di scol tecnico secundario. Despues di dos
                                                            catedra  mas,  y  tampoco  duna  niun  apoyo  finan-  aña e alumnonan ta evalua si nan kier sigui dos aña
            Tambe na 2005 a wordo lanta un plataforma di e  ciero. Pero si el a recomenda Sr. Marchena y Dr.  mas di e catedra pa su bachelor.
            utilities di Antia, kiermen cu participacion di Aru-  Bulbaai pa busca formalmente e titulo di catedra
            ba, Bonaire, Corsou y St. Maarten. Despues Suri-  UNESCO, ya cu e nomber aki ta duna mas peso  E aña aki ta wordo cumpli cu 4 aña pasa Prof. Dr. Ir.
            nam tambe a forma parti di dje. Den e plataforma  na  e  catedra.  Pa  medio  di  e  titulo  aki,  eventual-  Filomeno (Boey) Marchena a logra institui e cat-
            aki Sr. Marchena a keda encarga cu e grupo di tra-  mente hopi compania lo por ta interesa pa financia  edra: UNESCO Chair Sustainable Water Technol-
            bao di produccion di awa. Pero tambe el a haya bao  e proyecto aki.                             ogy and Management den e facultad di Ingenieria
            su encargo e presidencia di e grupo di trabao di in-                                            di  Universidad  di  Curaçao.  Ainda  Sr.  Marchena
            vestigacion.                                    Pa logra e obhetivo aki Sr. Marchena a traha hopi  ta corda cu ora el a duna su charla inaugural, el a
                                                            duro cu Oficina di UNESCO na Curaçao pa entre-  reconoce cu e ta un hende cu no ta gusta warda,
            Den e añanan ey hunto cu Keurings Instituut voor  ga e proposicion na tempo di e catedra: UNESCO  pero e biaha aki si el a bale la pena.
            Waterleiding Artikelen (KIWA) cu ta un instituto  Chair Sustainable Water Technology and Manage-
            di investigacion di awa na Hulanda, nan kier a lanta  ment. Pero e proposicion aki a keda drumi pa vari-  El a trece den forma di reflexion un frase inspira-
            un  centro  di  investigacion  tocante  produccion  y  os aña. Practicamente e instancianan aki a lubida  tivo cu Dr. Moises Da Costa Gomez a yega di pro-
            distribucion di awa den nos region di Reino Hu-  riba e proposicion aki.                        nuncia tocante awa tempo cu e tabata Presidente
            landes. Esaki tabata e periodo cu Sr. Marchena a                                                di Gabinete pa Antia Hulandes: “E bondad di mas
            propone pa lanta un catedra di awa na Corsou.   Pero tur cos ta sosode pa algo. Awendia Sr. March-  grandi ta manera awa. E bondad di awa ta, cu e ta
                                                            ena ta reconoce cu e tempo aki tabata uno di suerte.  probechoso na dies mil cos sin competi. Kedando
            Dicon  na  Corsou  y  no  na  Aruba?  El  a  splica  cu  Pasobra si nan tabata haya aprobacion mesora, Sr.  meramente sin competi, nos ta keda liber di criti-
            Universidad di Curaçao, ya caba tabatin un facul-  Marchena su chens pa conkista e rango academico  ca,” Tau-Te-Tsing VIII
   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11   12