Page 7 - bon-dia-aruba-20200914
P. 7
A7
ENTREVISTA Dialuna 14 September 2020
Entrevista cu Prof. Dr. Ir. Filomeno (Boey) Marchena
Seguridad di awa pa seguridad di cuminda
Awa sostenibel ta mustra un palabra grandi tad tecnico cu lamentablemente esun di Aruba no
y hopi leu di nos realidad. Principalmente si tin. El a bisa cu su intencion inicial tabata pa haci’e
nos ta biba den un isla rondona di lama in- na Aruba hunto cu Corsou. "Pero Universidad di
finito cu ta conta cu un planta di desalinacion Aruba no tabatin mucho interes." Pero tambe nan
cu pa decadanan a produci awa di bebe di bon tabata argumenta cu nan no tabatin un facultad pa
calidad. sostene un catedra asina.
Awa limpi ta parti di e 17 obhetivonan cu Asamblea E ta spera cu e cooperacion academico aki lo por
Nacional di Nacionnan Uni a adopta den su agen- bini, mirando cu nan ta pendiente cu dos investiga-
da 2030 como meta di Desaroyo Sostenibel Global cion basta grandi cu Universidad di Curaçao. Pero
(SDG). For di varios aña pasa, un yiu di tera cu un e ta lamenta cu ni na Aruba y tampoco na Corsou,
trayectorio profesional largo na servicio di WEB gobierno no tin un fondo destina pa guia e tipo di
N.V. riba produccion y calidad di awa, a bin must- investigacion aki riba un asunto vital y fundamental
rando su preocupacion y interes rond di e tema aki cu ta awa.
pa percura awa sostenibel pa e generacion futuro.
Ta trata di Prof. Dr. Ir. Filomeno (Boey) Marchena. Catedra
Den nan prome intento pa bin cu e catedra na Uni-
Sr. Marchena a cuminsa desaroya educacion riba versidad di Curaçao, e ta reconoce cu nan tabata
maneho di awa. Na 2016 el a bin cu e catedra: Sus- academicamente mucho ambicioso den bon sinti
tainable Water Technology and Management den e di palabra. Nan a traha full un programa y tambe
facultad di Ingenieria na University Of Curaçao. E un sorto di curriculum pisa. Na november 2008
catedra aki cu ta conta cu respaldo di UNESCO ta ora cu nan a presente, e sugerencia cu nan a haya
encera investigacion y educacion riba full e ciclo di tabata pa bin cu un programa mas chikito na nivel
produccion di awa. "E cos importante di e catedra di scol tecnico secundario. Sr. Marchena hunto cu
ta seguridad di awa pa seguridad di cuminda," el a e decano di e facultad Dr. Richenel Bulbaai a keda
bisa un poco desapunta... pero no desanima.
Durante un entrevista cu Bon Dia Aruba, Sr. Otro acontecimento importante a sosode na 2008.
Marchena a splica cu e obhetivo tambe ta pa bin cu Sr. Marchena a wordo apunta door di gobierno di
sistemanan pa agricultura sostenibel y proteccion Aruba como e focal point di UNESCO na Aruba. di ‘Professor’ como condicion fundamental pa in-
di ecosistemanan y medio ambiente. Igualmente pa For di e aña aki a cuminsa un fase nobo p’e. E fun- stitui e catedra, no tabata factibel.
proteccion di ecosistema di e costanan marino. E cion aki tabatin di haber cu e programa hidrologico
asunto aki tin di haber cu nos realidad Caribense internacional di UNESCO. Na 2009 y danki na intermediacion di Dr. Bulbaai,
specialmente den e islanan chikito seco y semi-seco Sr. Marchena pa logra tuma contacto cu Prof. Ir.
den desaroyo cu casi no tin fuente natural di awa E ta corda cu e tempo aya e tendencia tabata bay Johannes I.M. (Joop) Halman di Twente Univer-
dushi. den direccion di produccion di awa cu e sistema sity. Haciendo uzo di investigacion cu el a yega di
di osmosis inversa. Ex director di Santa Rosa, haci nan WEB, Sr. Marchena a traha su tesis “Ef-
Con sostenibel awa ta den nos region Caribense? Tilo Dabian a propone na gobierno pa nombra Sr. ficiency Improvement of Seawater Desalination
El a laga sa cu tin islanan grandi mas panort cu tin Marchena como su reemplasante den e responsabi- Processes: The Case of W.E.B. Aruba N.V. on the
fuente di awa dushi manera riu. Pero e sostenibili- lidad aki cu UNESCO. Island of Aruba.” Cu e tesis aki cu ta enfoca riba
dad di awa di bebe den un isla manera esun di nos proceso di calidad integral cu el a diseña pa haci
cu ta semi-seco, practicamente no tin fuente natu- Trahando cu UNESCO y dunando presentacion, e planta di desalinacion mas eficiente, Sr. March-
ral, unico cos cu nos ta depende di dje ta desalina- Sr. Marchena a haya hopi aprecio pa su manera di ena a logra su titulo di Professor. Den e tesis e ta
cion di awa di lama. E ta costoso, pero e reto ta esun traha. Casualmente e tempo aya el a wordo invita considera e aspecto humano, fisico-kimico , man-
di hacie mas eficiente posibel. P'esey Sr. Marchena pa duna un presentacion den un conferencia di tencion y innovacion. Sr. Marchena su titulo nobo
a pensa riba enseñansa. Esta bin cu un catedra cu awa na Paraguay dor di UNESCO. E evento aki a como ‘professor’ a bira paspoort academico pa es-
ta enfoca riba tecnologia y maneho pa sostenibel bira un escenario pa Sr. Marchena presenta cu hopi tablece e catedra di awa na University Of Curaçao.
di awa. emocion nan idea, obhetivo y curriculum di e cat-
edra. Pero na final Dr. Maria Donoso kende tabata Na november 2016 e facultad a wordo institui cu
Inicio directora di Ciencia di International Hydrological tur su curriculum pa un educacion riba maneho di
E hecho cu Aruba tin un planta di produccion di Programme for Latin America and the Caribbean recurso di awa. Pero pa falta di recurso financiero
awa y coriente cu ta wordo opera di un forma efici- (PHI-LAC) a bise cu hopi dolor cu nan tabata seis nan a pidi pa e traha un minor pa evalua si tur fac-
ente ta haci cu e profesionalnan tras di esaki ta duna luna laat. ultad por hacie. Pero proceso burocratico ta tuma
presentacion pa otro profesionalnan internacional su tempo keto bay. Tambe Sr. Marchena a propone
cu ta bin nos isla pa comparti conocemento riba Tabata 2008, aña di crisis financiero, caminda pa bin cu un associate degree di dos aña pa alum-
tereno hidrologico. UNESCO a tuma e decision di no financia niun nonan di scol tecnico secundario. Despues di dos
catedra mas, y tampoco duna niun apoyo finan- aña e alumnonan ta evalua si nan kier sigui dos aña
Tambe na 2005 a wordo lanta un plataforma di e ciero. Pero si el a recomenda Sr. Marchena y Dr. mas di e catedra pa su bachelor.
utilities di Antia, kiermen cu participacion di Aru- Bulbaai pa busca formalmente e titulo di catedra
ba, Bonaire, Corsou y St. Maarten. Despues Suri- UNESCO, ya cu e nomber aki ta duna mas peso E aña aki ta wordo cumpli cu 4 aña pasa Prof. Dr. Ir.
nam tambe a forma parti di dje. Den e plataforma na e catedra. Pa medio di e titulo aki, eventual- Filomeno (Boey) Marchena a logra institui e cat-
aki Sr. Marchena a keda encarga cu e grupo di tra- mente hopi compania lo por ta interesa pa financia edra: UNESCO Chair Sustainable Water Technol-
bao di produccion di awa. Pero tambe el a haya bao e proyecto aki. ogy and Management den e facultad di Ingenieria
su encargo e presidencia di e grupo di trabao di in- di Universidad di Curaçao. Ainda Sr. Marchena
vestigacion. Pa logra e obhetivo aki Sr. Marchena a traha hopi ta corda cu ora el a duna su charla inaugural, el a
duro cu Oficina di UNESCO na Curaçao pa entre- reconoce cu e ta un hende cu no ta gusta warda,
Den e añanan ey hunto cu Keurings Instituut voor ga e proposicion na tempo di e catedra: UNESCO pero e biaha aki si el a bale la pena.
Waterleiding Artikelen (KIWA) cu ta un instituto Chair Sustainable Water Technology and Manage-
di investigacion di awa na Hulanda, nan kier a lanta ment. Pero e proposicion aki a keda drumi pa vari- El a trece den forma di reflexion un frase inspira-
un centro di investigacion tocante produccion y os aña. Practicamente e instancianan aki a lubida tivo cu Dr. Moises Da Costa Gomez a yega di pro-
distribucion di awa den nos region di Reino Hu- riba e proposicion aki. nuncia tocante awa tempo cu e tabata Presidente
landes. Esaki tabata e periodo cu Sr. Marchena a di Gabinete pa Antia Hulandes: “E bondad di mas
propone pa lanta un catedra di awa na Corsou. Pero tur cos ta sosode pa algo. Awendia Sr. March- grandi ta manera awa. E bondad di awa ta, cu e ta
ena ta reconoce cu e tempo aki tabata uno di suerte. probechoso na dies mil cos sin competi. Kedando
Dicon na Corsou y no na Aruba? El a splica cu Pasobra si nan tabata haya aprobacion mesora, Sr. meramente sin competi, nos ta keda liber di criti-
Universidad di Curaçao, ya caba tabatin un facul- Marchena su chens pa conkista e rango academico ca,” Tau-Te-Tsing VIII