Page 16 - demo

16 | THÍCH NGUYÊN HỒNG

5
học dã) . Cái học của kẻ trưởng thành là làm sao cho sáng tỏ cái
đức sáng suốt, làm cho dân trí dân sinh luôn đổi mới, khi nào

đạt đến chỗ hoàn toàn mới thôi (Đại học chi đạo tại minh minh
6
đức, tại tân dân, tại chỉ ư chí thiện) . Muốn được cái thứ bậc ấy
thì sự học và sự thực hành phải theo tuần tự trước hết là tu

thân thứ đến là tề gia rồi mới trị quốc nhiên hậu mới sáng tỏ
được cái minh đức trong thiên hạ (cổ chi dục minh minh đức ư
thiên hạ giả tiên trị kỳ quốc, dục trị kỳ quốc giả tiên tề kỳ gia,

7
dục tề kỳ gia giả tiên tu kỳ thân).

Dưới thời Khổng tử, xã hội nhà Chu là một xã hội phân loạn
về chính trị. Các chư hầu không tòng phục nhà Chu và luôn

luôn xâm lấn thôn tính lẫn nhau đề đồ vương tranh bá. Trong
cảnh lịch sử đó nền giáo dục Khổng giáo đã xuất hiện như một

chủ thuyết giáo dục chính trị nhằm vãn hồi trật tự của một xã

hội hỗn loạn. Muốn thế trước tiên phải đưa lên một hình ảnh
tượng trưng sự thống nhất nhân tâm và xã hội, và Khổng tử đã

chủ trương tôn phù nhà Chu như một hình ảnh tượng trưng
cho sự thống nhất đó. Khổng tử đã ca tụng cái văn hóa nhà

Chu và nói rõ ràng lập trường theo nhà Chu của mình: “So
sánh với Hạ, Ân thì văn hóa nhà Chu rực rỡ thay! Ta theo nhà

Chu”. (Chu giám ư nhị đại, úc úc hồ văn tai! Ngô tòng Chu) .
8

5 Đại học, lời chú của Chu Hi.
6 Đại học.
7 Đại học.
8 Luận ngữ, Bát tu, câu 14.