Page 137 - Neşide Dergisi 5.Sayı E-Book

Makale

mıştı. Kolhoz uygulamalardan sonra ve SSCB’nin dönme faaliyetlerinin güçlenmesi için çalışmıştır.
tarım bölgelerinde çıkan açlık ile ülkenin sosyo-e-
Sovyet yönetiminin “böl ve yönet” çalışmaları
konomik ve siyasi gelişme modelinin çekiciliği
sonucu Özbekler ve Ahıska Türkleri arasında çok
zedelenmişti. Bu nedenle Sovyetlerin dış sınırları
kısa bir zamanda düşmanlık başlamıştır. Böylece
tehlike altına girdi. Askeri nedenlerle sınır hattın-
45 yıl bir arada yaşayan bu iki toplum arasında
da deportasyon (temizlik) yapıldı. Deporte edi-
şiddetli çatışmalar baş göstermiştir. Özbekis-
lenler siyasi bakımdan güvenli olmayan eleman-
tan’ın her tarafında Ahıska Türkleri tehdit edilme-
lardı (risk grupları). 1937-1949 arasında yabancı
ye başlanmış, işlerinden çıkarılmış ve sevilmeyen
vatandaşlar ve sınırın öteki tarafında dış ana va-
bir topluluk olarak görülmüşlerdir. 1989 yılının
tanı olan SSCB vatandaşları (Lehler, Koreliler,
Haziran ayında Ahıska Türklerinin yoğun olduğu
Kürtler, İranlılar ve Ahıskalılar bu grupta idi) risk
Fergana’da Ahıska Türkleriyle Özbekler arasında
gruplarını oluşturuyorlardı. 1944’de Türk-Sovyet
olaylar başlamış ve bu olaylar kısa sürede yayıl-
sınırındaki küçük gruplardan sadece Ahıskalılar
mıştır. Böylece, Özbekistan’da yüzlerce Ahıs-
(79,2 bin) değil, Kürtler (8,2 bin) ve Hemşinliler
ka Türkünün evinin yakılıp yıkılması, işkenceye
(1,4 bin) de sürülmüştür. Ahıska Türkleri, 1956
maruz kalması, insanların ölümü ve yaralanması
Kararnamesine kadar Sovyetlerin tehcir politika-
gibi olaylar sonucunda: 100 binden fazla (sade-
sının bir parçası olan “özel iskân rejimi”nin, kendi-
ce Fergana’da 20-30 bin) Ahıska Türkü sürgüne
lerini en temel medeni haklardan yoksun bırakan
tabi tutulmuştur. Böylece binlerce Ahıskalı, Sov-
sert şartlarında yaşamak zorunda kalmışlardır. Bu
yet askerlerinin eşliğinde Fergana’dan ayrılmıştır.
kararnameden sonra baskılar azalmakla birlikte
Fergana vadisinde geçen 45 yıllık sürgün hayatı
Volga Almanları, Kırım Tatarları ve Ahıska Türkle-
rinin anayurtlarına geri dönmelerine izin verilme- da böylece tamamlanmıştır. Bu sürgün sonrası
miştir. 30 Ahıska Türklerini daha çok Azerbaycan (50.000),
Kazakistan ve Kırgızistan kabul ettiğinden söz
Ahıska Türklerinin yüzyıllarca yaşadığı köy konusu nüfusun büyük çoğunluğu bu ülkelere
ve kasabalar Gürcü ve Ermeniler doldurdu. Sür- yerleşmiştir. Ayrıca bir kısmı da Rusya’nın güne-
güne gönderilenlerin bir kısmı, sürgün yerlerine yindeki Krasnodar ve Rostov Bölgesi’ne aynı za-
varamadan hayatlarını yitirdiler. Sağ kalanlar da, manda Kurs, Belgorad, Tula ve Smolensk şehirle-
tarihin en gaddar kahrına uğrayarak, vatanından rine yerleştirilmiştir. 33
ilinden ırak, akraba ve konu komşudan uzak bilin-
mez köşelerde, her biri bir yerde, esaret cehenne-
mine mahkûm edildiler. 31 Ahıska Türklerinin Anavatana Dönme Soru-
nu ve Çözümü Engelleyen Faktörler
1989-1991 Dönemi: Fergana Olayları Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra, Gürcü tezi-
ni savunanlar çalışmalarına hız vermiştir. Bu küçük
Stalin, 1944’te Ahıska Türklerinin Türkiye’ye
grup, Ahıska Türklerinin etnik olarak Gürcü olduk-
sınır bölgelerde yaşıyor olmalarından endişeye
ları tezini savunmaya devam etmiştir. Ayrıca, bu
kapılarak 100 binden fazla Ahıska Türkünü Orta
grup Gürcistan’ın tamamının Ahıska Türklerinin
Asya’ya çoğunlukla da Özbekistan’ın Fergana
anavatanı olduğunu savunmuş, sadece Ahıska
Vadisi’ne sürdüğünde: Özbekler, Ahıska Türkle-
bölgesinin anavatan olarak görülmesine karşı
rini pek sıcak karşılamamışlardır. Özbeklerin bu
çıkmışlardır. 1992 yılında da Gürcistan hüküme-
antipatisi 1989’da Sovyetlerin dağılma sürecinde
tinin yardımlarıyla HSNA derneğini kurmuşlardır.
Sovyet yönetiminin provokatörleri sayesinde bü-
Bu derneğin özellikle 1992-1994 yılları arasında
yük bir şiddete dönüşmüştür. 32
Gürcistan’da etkinliğini artırdığı, Orta Asya cum-
1989’da Sovyetler Birliği’nin çökmesi sırasın- huriyetlerinde açmış oldukları temsilciliklerle be-
da Gürcistan bağımsızlık mücadelesi vermiştir. raber nüfuz alanını bir ölçüde genişlettiği iddia
Ahıska Türklerinin anayurtlarına yerleşmeleri- edilmiştir. Ancak, Yunusov HSNA’ya Ahıska Türk-
ne sıcak bakmayan Sovyet yönetimi, bu sorunu leri arasında destek oranının %5’lerde olduğunu
Gürcistan’a baskı yapmak için kullanmıştır. Diğer belirtmiştir. 1999 yılında kapanan bu dernek, ye-
taraftan, Sovyet yönetimi Gürcistan’a karşı, Özbe- rini Tiflis merkezli Gürcü Repatriantlar Birliğine
kistan’da özellikle de Fergana vadisinde yerleş- bırakmıştır. Türk tezinin savunucusu Ahıska Türk
miş bulunan Ahıska Türkleri arasında anavatana derneklerinden biri olan Vatan Cemiyeti ise 20-
30 Sezer Özözen Kahraman, Aydın ibrahimov, s. 81-82.
31 Fatima Devrisheva, s. 33.
32 Rehman Serferov, Ayhan Akış, s.400.
33 Rehman Serferov, Ayhan Akış, s. 401.
135