Page 134 - Neşide Dergisi 5.Sayı E-Book

likleri Ahıska ve çevresinden çekilmek zorunda
kalmış, Ahıska 5 Aralık 1918’de Gürcülerin eline
geçmiştir. Türk birliklerinin bölgeden çekilmeleri,
bölgenin Türkiye’de kalmasını sağlamaya çalışan
halkın ortaya koyduğu çabaların da boşa çıkması-
na neden olmuştur. Türk birlikleri, Ahıska ve çev-
resinden sonra, Şubat 1919’da Kars, Ardahan ve
Batum’u da boşaltarak 1914 sınırlarının gerisine
çekilmiştir. 17
Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti ile Sov-
yetler Birliği arasında imzalanan 16 Mart 1921
Moskova ve 13 Ekim 1921 Kars anlaşmalarıyla
Türkiye’nin doğu sınırı kesinleşmiştir. Moskova
Anlaşması’na göre Ahıska, Ahılkelek ve Batum
Türkiye sınırları dışında kalırken, Kars ve Ardahan
Rus İşgali Sonrası Ahıska
Türkiye’ye dâhil olmuştur. Azerbaycan, Gürcistan
Ahıska, her ne kadar, Osmanlı toprağı ol- ve Ermenistan, Moskova ve Kars anlaşmalarının
maktan çıktıysa da halkı Osmanlı’yla olan bağını kendileri için de geçerli olduğunu kabul etmişler-
hiçbir zaman koparmamıştır. 1853-1856 Osman- dir. Siyasi sınırların çizilmesiyle Türkiye’nin Ahıska
lı-Rus/Kırım Savaşı sırasında Ahıska Türklerinin bir ile başta fiziki/coğrafi olmak üzere tüm tarihsel ve
kültürel bağları kopmuştur. 18
kısmı, Osmanlı ordusuna yardım etmeleri nede-
niyle yoğun bir baskıyla karşılaşınca Erzurum ve
civarına kaçmışlardır. 93 Harbi diye bilinen 1877- 1921’den 1944’e Ahıska Türkleri
1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra Kars’ın da
Ahıska’nın 1921’de Sovyetler Birliği’ne bağ-
elden çıkmasıyla Ahıska Türkiye sınırından uzak
lanmasıyla Ahıska Türkleri için yeni bir dönem
kalmıştır. Bu savaştan sonra Doğu Anadolu’dan
başlamıştır. Sovyet yönetimi, o dönemde zorla
Ahıska bölgesine yoğun Ermeni göçü yaşanmış-
Gürcistan sınırları içerisinde bıraktıkları Abhaz,
tır. Osmanlı Devleti’nin halkla birlikte bölgeyi
Asetin ve Acarlara özerk cumhuriyet kurma hakkı
Ruslardan geri alma çabası gerçekleşemediği
tanırken, Ahıska Türklerini yok saymıştır. Bu yıl-
gibi 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonunda im-
larda Ahıska Türkleri, okullarda önce Arap, son-
zalanan Ayastefanos Anlaşması ile Kars, Ardahan ra Latin ve daha sonra da Kiril alfabesi ile eğitim
ve Batum da kaybedilmiş, sonuç olarak Kafkas- görmüştür. Ahıska’da 1927 yılına kadar geçen ilk
ya’dan Anadolu’ya yoğun bir göç dalgası yaşan- altı yıllık süre içerisinde, Ahıska Türklerinin ileri
mıştır. gelenleri Sovyet yönetimi tarafından hapishane-
16
lere atılmıştır. Özellikle, 1930’lu yıllarda başlatı-
1918’de imzalanan Brest-Litovsk Anlaşması
lan baskı ve şiddet döneminde binlerce aydın ve
ile Kars, Ardahan ve Batum sonra Sovyetler Bir-
din adamı “Kemalist ve Pantürkist” suçlamasıyla
liği’ne verildi yeniden Türkiye’ye bırakılmıştır.
evlerinden alınarak cezaevlerine konulmuş ve bu
1917 Devrimi’nin ardından, Transkafkasya Fede-
insanlardan bir daha hiçbir haber alınamamıştır.
rasyonu’nun çöküşüyle 1918 yılında Azerbaycan,
Daha sonra Stalin’in de desteği ile Gürcü şove-
Ermenistan ve Gürcistan, kendi bağımsız devlet-
nizmi güçlenerek, Ahıska Türklerinin büyük bölü-
lerini kurmuşlardır. Gürcistan sınırları içinde kalan
münün soyadları Gürcüceye çevrilmiştir. 1938’de
Ahıska ve Ahılkelek halkı, Sovyetlerin ilan ettiği Sovyet Anayasa’sının kabulünden sonra, Ahıska
kendi kaderini tayin hakkını kullanarak Türkiye’ye Türkleri kayıtlara daha çok Azerbaycan milleti, dil-
katılmak istediklerini Menşevik Gürcü yönetimine leri ise Azerice olarak geçmiştir. Ancak bu durum,
bildirmişlerdir. 11 Mayıs-4 Haziran 1918 tarihle- Rusların kendi amaçları ve politikaları açısından
rinde toplanan Batum Konferansı sonunda imza- pek fayda getirmeyeceği anlaşılınca bundan da
lanan Batum Anlaşması ile Gürcistan Hükümeti, vazgeçilip 1940 yılında Ahıska Türklerinin resmi
Ahıska ve Ahılkelek’in Türkiye’ye bırakılmasını dili Gürcüceye çevrilmiştir. Bu uygulamadan an-
kabul etmiştir. Ancak, 18 Ekim 1918’de imzala- laşılan; Ahıska Türklerinin bağlı bulundukları Türk
nan Mondros Mütarekesi çerçevesinde Türk bir- kimliğinden tamamen koparılmak istenmesidir. 19
16 Ayşegül Aydıngün, İsmail Aydıngün, s.39.
17 Ayşegül Aydıngün, İsmail Aydıngün, s.39.
18 Ayşegül Aydıngün, İsmail Aydıngün, s.40.
19 Rehman Serferov, Ayhan Akış, “Sovyet Döneminden Günümüze Ahıska Türklerinin Yaşadıkları Coğrafyaya Göçlerle Birlikte Genel Bir Bakış”,
Türkiyat Araştırmaları Dergisi, sayı. 24, 2008, s. 398.

132