Page 132 - Neşide Dergisi 5.Sayı E-Book

torluğu’nun Çıldır Eyaleti’nin merkeziydi. Bugün gelip yerleştikleri, şehirler kurdukları eski bir Türk
Türkiye-Ermenistan sınırının kuzeyinde, Gürcis- yurdudur. Bugünkü Posof ilçemizde bulunan Cak
tan’ın Acara Özerk Cumhuriyeti’nin doğusunda, Suyu’na adını veren ve bu suyun kenarındaki Cak
Tiflis’in güneybatısında, Türkiye’nin kuzeydo- Kalesi’nde ocaklı olarak yaşayan Kıpçaklı I. Sargis,
ğusunda Ardahan’la sınır olan bir bölgedir. 220 Tebriz’de Abaka Han’dan Atabek unvanını alarak
civarında köyden oluşan bölgenin önde gelen Artvin, Ardahan ve Ahıska bölgesinin İlbeyi oldu;
rayonları Adıgön, Ahılkelek, Ahıska, Aspinza ve Atabekler sülâlesini kurdu. Ahıska bölgesinde
Bogdanovka’dır. Azgur ve Hırtız da önemli yer- milâttan önce, 713 yıllarında gelen (Kıpçakların
leşim yerlerindendir. Posof Çayı’nın iki tarafında ataları) Kimer ve 680’de de Sakaların yerleşme-
yer alan ve Türkiye sınırına 15 km uzaklıkta olan siyle, Türkler yaşamaktaydı. 8
Ahıska, kara yoluyla Tiflis, Batum ve Türkiye’ye
bağlanmaktadır. 5 Atabek Hükûmeti, 310 yıl yaşamış, Anado-
lu’nun en uzun ömürlü Türk Beyliğidir. 1500/1516
Birçok kaynak, tarihte Mesketya olarak bilinen yıllarında Artvin, Ardahan, Ahıska Beyi bulunan
Ahıska ve çevresinde, M.Ö. 4. yüzyılda Bun-Türk- Kıpçak Atabeki Mirza Çabuk, 1508’de Trabzon
lerin yaşadığını, daha sonra bu bölgeye Hunların, Sancak Beyi Şehzade Yavuz Selim’e kendi aske-
Hazarların ve Kıpçakların geldiğini kaydetmekte- riyle öncülük etmiş; Batı Gürcistan’ın Osmanlı’ya
dir. Bölgeye adını veren ‘Mesh/ Meskh/Meskhi’ itaatini sağlamıştır. 1514’te Çaldıran Seferi’nde
halkına birçok kaynakta rastlanmakla birlikte bu de Osmanlı ordusuna gidiş dönüşte, sürülerle et-
halkın akıbeti hakkında net bir bilgi bulunmamak- lik koyun, yüzlerce yük yağ, bal ve un vererek yar-
tadır. Türkçe kaynakta yer alan görüşlere göre dımcı olmuştur.1555’te Safevîlerle yapılan Amas-
Ahıska ve çevresinin Türklük tarihi oldukça eskiye ya barışı sırasında, Başvezir Kara Ahmet Paşa, İran
dayanmaktadır. Örneğin Kırzıoğlu (1992), Ahıska elçisiyle Şah Tahmasb’a bir ‘cevapname’ gönde-
bölgesinin eski bir Atabek yurdu olduğunu, bu- rerek, kendisine tâbi bulunan Atabek II. Keyhüs-
rada yaşayanların çoğunluğunun Kuman-Kıpçak rev’in başkent edindiği Adigön/Altunkala’nın da
halkına mensup olduğunu, bölgedeki Türklüğün Osmanlılara tesliminde ihmal olunmamasını bil-
Anadolu’dan önce başladığını ileri sürmektedir. 6 dirdi. Atabeklerin Altunkala’sını Osmanlılara tes-
Ahıska/Mesketya bölgesinin Türklük tarihi lim etmeyen Şah, II. Keyhüsrev’in koruyucu-naibi
hayli eskidir. Ciddî kaynaklar, Makedonyalı İsken- Varaza’yı gönderterek Osmanlı kalelerine teca-
der’in, Kafkasya’ya geldiği zaman burada Türk- vüzler yaptırttı. Bu yüzden Kanunî, Şah Tahmasb’a
lerle karşılaştığını zikretmektedir. Bu kaynaklarda bir “Name-i Hümayun” göndererek sert bir şe-
geçen Kıpçak ve Bun-Türkler, Ahıska Türklerinin kilde uyardı. III. Murad Çağı’nda, Dağıstan, Gür-
atalarıdır. En eski Gürcü kaynaklarından biri olan cistan ve Şirvan’ın fethine karar verildi. Bu sefere
Moktsevay Kartlisa’da (VIII. yüzyıl), milâttan önce Lala Mustafa Paşa serdar tayin edildi. Altunkala
IV. yüzyılda Makedonyalı İskender’in Kafkasya’ya Atabekliği ile Mahmut Han Ülkesi/Ahıska Beyliği
geldiği sırada Kür Irmağı boylarında Bun-Türk- topraklarının fethi tamamlanarak tahririne baş-
lerin yaşadığına dair ifadeler yer almaktadır. O landı. 1578 güzünde merkezi Ahıska şehri olan
zamanlar Bun-Türklerin buralarda dört büyük ve adını Lala Paşa’nın zafer yerinden alan Çıldır
şehri ve alınmaz kaleleriyle güçlü orduları varmış. Eyaleti kuruldu. Kür ırmağı başlarında ve Çoruh
Bu topraklara daha sonra birbiri ardınca Hunlar, boyundaki eski Atabek Yurdu bölgeleri de bura-
Hazarlar ve Kıpçaklar gelmiştir. Bu bilgiler Rus ya bağlandı. 9
ve Gürcü kaynaklarınca da doğrulanmaktadır. Ahıska, Osmanlı Devleti zamanında Çıldır
Türklerin Ahıska dediği şehre, Gürcüler, Sa-ms-
Eyaleti’nin başkenti ve önemli bir kültür ve tica-
khe, Akhalsikhe, Sa- Atabago gibi isimler kullan- ret merkeziydi. Ne yazık ki 1828 yılında Rusların
maktadırlar. Bunlardan Sa-mskhe/Meskhi yurdu,
eline düşen bu şehir, Rus, Gürcü ve Ermeni ittifak-
Akhalsikhe/Yeni kale, Sa-Atabago/Atabek yurdu lı Hristiyan zulmü sebebiyle, Anadolu’ya doğru
anlamına gelmektedir. Bu isimler bile, bölgenin
başlayan göçlerle Türk nüfusunun bir kısmını kay-
çok eski bir Türk memleketi olduğu konusunda betmiştir. Buna rağmen, eski bir Türklük bölgesi
bir fikir verebilir. 7
ve tarih mirasına sahip olan Ahıska, Türk kimliği-
Ahıska ve çevresi, Kıpçak Türklerinin hem ni kaybetmedi. 1828 yılı yazında Rus esaretine
milâttan önce, hem de milâttan sonraki asırlarda düşünceye kadar tam 250 sene boyunca, Çıldır

5 Ayşegül Aydıngün, İsmail Aydıngün, s.36-37.
6 Ayşegül Aydıngün, İsmail Aydıngün, s.37.
7 Yunus Zeyrek, Ahıska Bölgesi ve Ahıska Türkleri, Pozitif Matbaacılık Yay., Ankara, 2001, s.6.
8 Yunus Zeyrek, s. 9.
9 Yunus Zeyrek, s. 13.

130