Page 127 - Neşide Dergisi 5.Sayı E-Book

Makale

olmuştur. Dayıları Kâbilî ile Garibî’nin Türkçe şiir-
leri olduğu gibi koruyucusu Sultan Ebülkasım Ba-
bür’ün de Türkçe şiirleri vardır. Ayrıca Lutfî, Seyyid
Hasan Erdeşir, Molla Camî gibi kişilerin de Türkçe
şiir yazmasına büyük katkısı olmuştur.
Ali Şir Nevâî’nin küçük yaşta şiir yazmaya baş-
lamasındaki teşviklerden biri de yine çevresinden
gelmiştir. Sultan Ebulkasım Babür’ün Horasan’a
hâkim olması üzerine oğluyla Horasan’a dönerek
Ehülkasım’ın hizmetine giren Kiçkine Bahadır, bir
aralık Sebzvar Emiri de olmuştur. Nevâî babası-
nıın bu görevi sırasında babasıyla gitmeyerek
Herat’ta kalmıştır. O sırada Hüseyin Baykara da
Ebülkasım’ın yanında idi. Ebülkasım, Ali Şir ile
Hüseyin Baykara’nın öğrenimlerine çok yakın bir
ilgi göstermiş, onlar da gördükleri teşvikle, küçük
yaşta şiirler yazmaya başlamışlardır.
Ali Şir Nevâî’nin Semerkant’a gidip orada öğ-
renimine devam ettiği zamanlar da onun îlmî ve
edebî gelişiminde oldukça etkili olmuştur. Orada
Hâce Fazlu’llah Ebu’l-Leysî’nin hankahında iki yıl
kalarak ondan ders almıştır. Ayrıca Nevâî, Semer-
kant’ta birçok şairle tanışma fırsatı bulmuştur.

Nevâî’nin edebî ve ruhânî gelişimine katkı su-
nan çevresel faktörlerden biri de 1476’da büyük
dostu Camî’nin irşadiyle Nakşbendî tarikatına gir-
mesi olmuştur. Bu yakınlık aradaki dostluğun art-
masını sağlamış, Nevaî’nin eserleri üzerinde bü-
yük etkiler yaratmıştır. Nevaî’nin edebî çalışmala-
rı, asıl bu tarihlerden sonra başlamıştır diyebiliriz.

Verdiğimiz örneklerde görüldüğü üzere yazacağı muamma ve lûgazlarda gösterdiği ba-
Nevâî’nin büyük bir âlîm ve şair olarak yetişme-
şarının sinyallerini henüz bu çağında sezmemiz
sinde çevresinin önemli derecede etkili olduğu
oldukça mümkün.
açıktır.
Nevâî, babası vali olarak Sebzvar’a gittiği za-
man, orada olan şair Mir Şabî ile mektuplaşmıştır.
Nevâî’nin Başarısında İki Önemli Etken: Ka-
Bu mektuplaşma sırasında henüz 12 yaşındadır.
rakter ve Özel Hayat
Bu yaşta bir çocuğun tanınmış bir şairle mek-
Ali Şir Nevâî’nin karakterinin, yaradılıştan ge- tuplaşması edebiyata olan merakının derecesini
len özelliklerinin başarısındaki rolünü tespit et- bizlere göstermektedir. Ayrıca Ali Şir Nevâî’nin
mek için öncelikle çocukluk ve gençlik dönemin- 14 yaşlarında kendini genç bir şair olarak çev-
de yaşadığı bazı olay ve örneklerin bizlere ipucu resine tanıtması da ne kadar özgüven sahibi bir
verecek nitelikte olduğunu görürüz. Bunlardan çocukluk dönemi geçirdiğini ve bu özelliğini hiç
biri Nevaî’nin küçükken okumaktan çok hoşlan- kaybetmeden tevazu ile geleceğine de taşıdığı-
dığı ve elinden düşürmediği eser, Mantıku’l-Tayr nı göstermektedir. Gençliğinde elli binden fazla
olmuştur. Çocuk Nevâî bu esere o kadar merak beyt ezberlediğini Muhakemetü’l-Lûgateyn’de
salmış ki, kimseyle konuşmaz, bu kitaptan başka kendisi söylemektedir, buradan Nevâî’nin zekâ-
bir şeyle uğraşmazmış. Babasıyla annesi, kaygıya sı gibi hafızasının da oldukça kuvvetli olduğunu
kapılarak kitabı saklamışlar fakat o yine gizlice
anlamak mümkün. Bu bir şair için oldukça önemli
okumaya devam etmiş. Küçük yaştaki bir çocuk
bir özellik olmalı...
için bu merakı önemle kaydetmek gerekir. An-
laşılması oldukça zor bir eseri seçmiş olması da Nevâî’nin yaşamını gözden geçirdiğimizde
Nevaî’nin, anlamakta güçlük çektiği konuları çö- onun sağlam karakterli, cesur, özü ve sözü doğru,
zümlemek yolundaki çabasının, karakterinde var alçak gönüllü bir insan, vefalı bir dost olduğunu
olan bir özellik olduğunu gösterir. Nitekim ileride görmek mümkündür. Nevaî kötümser değil, iyim-

125